Και το χειρότερο είναι ότι τα πιστεύεις κιόλας
Τη συνήθεια να λες ψέματα στον εαυτό σου μπορείς να την αναπτύξεις ήδη από την ηλικία των 3 χρόνων. Ενδεχομένως είναι εκείνο το χρονικό κομβικό σημείο όπου αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι τις προσδοκίες των άλλων αλλά και να σχηματίζεις την αυτοεικόνα σου.
Οι ερευνητές διαφωνούν για το τι ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της αυταπάτης. Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι οι άνθρωποι εξαπατούνται σε μια ασυνείδητη προσπάθεια να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση ή να αισθανθούν καλύτερα. Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι, οι οποίοι λένε ότι διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου μπορούν να φιλοξενούν ταυτόχρονα αντικρουόμενες πεποιθήσεις, ισχυρίζονται ότι η αυταπάτη είναι ένας τρόπος να ξεγελάσουμε τους άλλους προς όφελός μας.
Σε μερικούς ανθρώπους, η τάση φαίνεται να είναι ένα εγγενές χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς τους. Άλλοι μπορεί να αναπτύξουν μια συνήθεια της αυταπάτης ως τρόπο αντιμετώπισης προβλημάτων και προκλήσεων.
Κάποια άτομα αναπτύσσουν τον τρόπο να «ξεγελάνε το εσωτερικό τους μάτι» για να πιστεύουν ότι είναι πιο επιτυχημένοι ή ελκυστικοί από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Άλλοι αυτοεξαπατούνται για να αποφύγουν τις δύσκολες αλλαγές.
Χρειάζεται ένα ορισμένο ποσοστό αυτοπειθαρχίας προκειμένου να αποτραπεί η αυτο-εξαπάτηση από το να γίνει εμπόδιο στη δουλειά, στην καθημερινότητα ή στις σχέσεις. Το να παραφουσκώνεις τα επιτεύγματα ή τη δημόσια εικόνα σου είναι ένα σημάδι κινδύνου. Η αποφυγή ενός χρόνιου προβλήματος λέγοντας στον εαυτό σου ότι θα το λύσεις στο μέλλον είναι άλλο. Είναι μια λεπτή ισορροπία. Ενώ «λίγη» αυταπάτη δεν είναι κάτι ανθυγιεινό, η πολλή μπορεί να είναι εξαιρετικά (αυτό)καταστροφική. Τα οφέλη της αυτοεξαπάτησης προκύπτουν, σύμφωνα με την έρευνα, όταν οι άνθρωποι απλώς αποκλείουν αρνητικές σκέψεις, οραματίζονται να απολαμβάνουν μελλοντικές επιτυχίες ή να βλέπουν αισιόδοξα τις ικανότητές τους – όταν την χρησιμοποιούν για να βελτιώσουν την απόδοση ή να ενισχύσουν την πειθώ τους.
Αλήθεια, ψέματα και κοινωνικά μέσα
Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να αποτελέσουν σημείο αύξησης της αυτοεξαπάτησης. Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αρέσκονται στο να λένε ψέματα στον εαυτό τους, παρουσιάζοντας στους άλλους μια μη πραγματική (ή αποσπασματική) εικόνα του εαυτού τους ή της ζωής τους.
Η αυτοεξαπάτηση αυτή γίνεται με συνειδητό και με ασυνείδητο τρόπο. Μερικές φορές δεν είναι ακριβώς του στιλ «λέω ψέματα» αλλά περισσότερο επιλέγω να δείξω (ή να τονίσω) μια λεπτομέρεια, να εστιάσω δηλαδή σε κάτι «ουάου» και θετικό και να προβάλω αυτό στους άλλους, αφαιρώντας το όμως από το υπόλοιπο περιβάλλον του που μπορεί να μην είναι και τόσο σούπερ ή άξιο «μοιράσματος» και προβολής.
Τα πιο συχνά ψέματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αφορούν την εμφάνιση, είτε μέσω επεξεργασίας φωτογραφιών (όλοι έχουν γίνει εξπέρ στη χρήση φίλτρων κι έχουν αποκτήσει σχεδόν επαγγελματικές γνώσεις photoshop), είτε περιγράφοντας τον εαυτό τους με «λίγο» πιο κολακευτικά χαρακτηριστικά.
Το δίπολο της αυτοεξαπάτησης και οι συνέπειές της
Αν και η επιλεκτική αυτο-παρουσίαση και το ψέμα για τον εαυτό στα κοινωνικά μέσα μπορεί να μην αποτελεί μεγάλη έκπληξη, μπορεί ωστόσο να σε επηρεάσει με έντονο τρόπο. Ως άνθρωπος, είσαι κοινωνικό ον και λαχταράς για σχέσεις και κοινωνική αλληλοεπίδραση. Άλλωστε, η κοινωνική αλληλεπίδραση και η αίσθηση ότι ανήκεις σε μια κοινότητα είναι δύο από τους σημαντικότερους προγνωστικούς παράγοντες της ψυχολογικής και σωματικής υγείας. Δεδομένης της κοινωνικής σου φύσης, θέλεις να αισθάνεσαι συνδεδεμένη με τους ανθρώπους και «να γνωρίζεις» για τους φίλους, την οικογένειά σου, ακόμη και διασημότητες.
Εκτός από το ότι είσαι κοινωνική, φαίνεται να έχεις μια φυσική τάση να εμπιστεύεσαι τους άλλους και να περιμένεις ότι οι άλλοι είναι ειλικρινείς μαζί σου. Έχεις προγραμματιστεί να εμπιστεύεσαι τους άλλους. Αν και οι λόγοι για την τάση μας να εμπιστευόμαστε είναι περίπλοκοι, χωρίς διαπροσωπική σύνδεση και θεμελιώδη πεποίθηση ότι οι γύρω σου θα σε υποστηρίξουν, θα σε προστατεύσουν και θα σε αντιμετωπίσουμε με σεβασμό, αισθάνεσαι ανασφαλής. Στην ουσία, η εμπιστοσύνη είναι αναπτυξιακής σημασίας για τα συναισθήματα ασφάλειας και προστασίας.
Όταν ασχολείσαι με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η τάση σου για εμπιστοσύνη αντιμετωπίζεται με εμφανή ψέματα και καθόλου ειλικρινείς παρουσιάσεις, μπορεί να είναι προβληματικό επειδή υποθέτεις εσωτερικά ότι αυτό που παρουσιάζεται είναι αλήθεια. Ότι οι άνθρωποι είναι τόσο όμορφοι όσο τους εμφανίζουν οι καθημερινές τους φωτογραφίες. Ότι η καθημερινή οικιακή ζωή τους είναι τόσο τέλεια όσο φαίνεται στο timeline τους. Ότι οι άλλοι έχουν πολύ λίγες αγωνίες και άγχη ή προβλήματα. Ότι οι άνθρωποι γύρω σου συνηθίζουν να πηγαίνουν συχνά διακοπές, να τρώνε έξω και να περνάνε υπέροχα. Αυτό προφανώς δεν είναι αλήθεια ή όχι εντελώς. Όμως, ακόμα κι αν μπεις στη διαδικασία της αμφισβήτησης για το κατά πόσο είναι τόσο ιδανική η ζωή των άλλων, έχεις υποστεί μια ψυχική φθορά που αφορά τη συνειδητοποίηση ότι η δική σου ζωή δεν είναι τόσο ιδανική.
Τα ψέματα των άλλων όταν τα συναντάς στα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να σε εμπλέξουν σε μια ανελέητη σύγκριση που μόνο ψυχικές απώλειες θα σου προσφέρουν. Το να λες όμως εσύ ψέματα και να τα πιστεύεις –επιστρέφοντας στο φαινόμενο της αυτοεξαπάτησης– μπορεί να αποβεί ακόμα πιο ολέθριο και καταστροφικό.
Το να θες να εστιάσεις στις θετικές πλευρές της ζωής σου και να τις προβάλεις και στους άλλους, δεν είναι ούτε κακό, ούτε κατακριτέο, ούτε μεμπτό. Θα σου δώσει μια μικρή ώθηση αυτοπεποίθησης και θα σε βοηθήσει να εστιάζεις στην ομορφιά της καθημερινότητάς σου. Όταν όμως μπεις στο τριπάκι ότι είσαι ή ότι υπάρχουν μόνο οι «λαμπερές» πτυχές και αμελείς τη διόρθωση των κακών κειμένων της καθημερινότητάς σου, όταν αναλώνεσαι στο να «χτίσεις» την εικόνα σου κι όχι στο να λύσεις πιθανά προβλήματα ή να βελτιώσεις στην ουσία πηγές άγχους ή δυσαρέσκειας, δεν αντιμετωπίζεις την πραγματικότητα αλλά κατασκευάζεις μια απάτη, θύμα της οποίας στο τέλος θα είσαι μόνο εσύ.
Ψευδο-εαυτός έναντι αληθινός εαυτός: η κατασκευή και η διατήρηση ενός δημόσιου ψευδο-εαυτού μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που βλέπεις τον εαυτό σου, τις αποφάσεις που λαμβάνεις και μπορεί τελικά να φτάσεις στο σημείο ο ψευδο-εαυτόςσου να κυριαρχήσει έναντι της πραγματικής σου προσωπικότητας.
Ζώντας μια ζωή που δεν είναι δική σου, μπορεί συχνά να δημιουργήσει μια αίσθηση εχθρότητας προς τον αληθινό εαυτό και την πραγματική ζωή σου.
https://www.instagram.com/p/CDLbN7ajE90/
Truth test: Πόσο ειλικρινής είσαι με τον εαυτό σου;
Απάντηση σε κλίμακα από το 1 έως το 7, με το 1 να είναι «μη αληθινό», το 4 να είναι «κάπως αληθινό» και το 7 να είναι «πολύ αληθινό».
1. Οι πρώτες μου εντυπώσεις είναι πάντα σωστές.
2. Δεν με ενδιαφέρει να ξέρω τι πραγματικά πιστεύουν οι άλλοι για μένα.
3. Μόλις αποφασίσω, άλλα άτομα σπάνια μπορούν να αλλάξουν τη γνώμη μου.
4. Έχω τον πλήρη έλεγχο της μοίρας μου.
https://www.instagram.com/p/CDJMGl_DIPv/
5. Δεν μετανιώνω ποτέ για τις αποφάσεις μου.
6. Είμαι απολύτως ορθολογικό άτομο.
7. Είμαι πολύ σίγουρος για την κρίση μου.
https://www.instagram.com/p/CAWVnkgpnam/
Όταν ασχολείσαι με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι αυτό που βλέπεις δεν είναι μια ακριβής εικόνα της πραγματικότητας. Μη συγκρίνεις τον εαυτό σου με τις εικόνες φίλων, συναδέλφων ή διασημοτήτων. Υπενθυμίζε στον εαυτό σου ότι είναι απλώς ένα στιγμιότυπο της ζωής τους - και αυτό που θέλουν να δείτε. Παράλληλα, να θυμάσαι ότι τα media μπορούν να γίνουν παραμορφωτικός καθρέφτης και της δικής σου ζωής.
Εν κατακλείδι: Να ζεις περισσότερο και να ποστάρεις λιγότερο. Να δίνεις σημασία στην αληθινή εμπειρία και στο βίωμα της στιγμής και όχι στα likes και τις «καρδούλες» μιας ανάρτησης. Και last but not least, να δίνεις προσοχής στους αληθινούς σου φίλους και στις πραγματικές σχέσεις και όχι στα friend requests «φανταστικών» φίλων ή αψεγάδιαστων προφίλ!
Cover Photo credits: Coline Gascon
