Η καλλιτεχνική δημιουργία των νέων δεν γεννιέται πια σε στούντιο, σχολές ή πολιτιστικά κέντρα, αλλά σε timelines, feeds και αλγοριθμικές ροές. Το TikTok και το YouTube δεν φιλοξενούν απλώς περιεχόμενο, παράγουν αισθητική, ρυθμό και τάσεις, επαναπροσδιορίζοντας το τι σημαίνει να είσαι δημιουργός σε μια εποχή όπου η έμπνευση μετριέται σε δευτερόλεπτα και η απήχηση μπορεί να γίνει παγκόσμια με ένα πάτημα του “upload”.
Οι πλατφόρμες του TikTok και του YouTube δεν αποτελούν πια απλώς διαύλους ψυχαγωγίας. Έχουν εξελιχθεί σε συστήματα πολιτισμικής παραγωγής, σε εργαστήρια νέων μορφών έκφρασης, σε δικτυακούς επιταχυντές ταλέντου και ταυτόχρονα σε καθρέφτες μιας γενιάς που αναζητά τρόπους να αφήσει το αποτύπωμά της σε έναν κόσμο που κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Στην εποχή αυτή η καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι γραμμική, δεν είναι αποκλειστική και δεν υπακούει στους παραδοσιακούς θεσμούς. Αναδύεται μέσα από αλγοριθμικά ρεύματα, μικρές κοινότητες, play counts και trends που έχουν τη δύναμη να μετατρέψουν μια ιδέα σε παγκόσμιο φαινόμενο μέσα σε λίγες ώρες.
Η νέα δημιουργικότητα των νέων είναι αποτέλεσμα μιας τριπλής μετατόπισης: από τη στατικότητα στη ρευστότητα, από την καθετοποίηση στη συμμετοχικότητα και από το έτοιμο περιεχόμενο στη συλλογική διαμόρφωση. Το TikTok και το YouTube αποτελούν το σημείο όπου όλα αυτά συγκλίνουν. Δεν είναι πλατφόρμες, αλλά οικοσυστήματα παραγωγής νοήματος.
Η πρώτη μεγάλη αλλαγή αφορά τον ρυθμό. Οι νέοι δημιουργοί λειτουργούν πλέον σε περιβάλλοντα όπου η ταχύτητα είναι καθοριστική. Η έμπνευση δεν είναι στατική διαδικασία, αλλά δυναμική ροή. Στο TikTok, ένα video των 15 ή 30 δευτερολέπτων μπορεί να μεταφέρει περισσότερη ενέργεια, ύφος και συναισθηματική πυκνότητα απ’ ό,τι παλαιότερες μορφές περιεχομένου που απαιτούσαν λεπτά ή ώρες. Η συμπύκνωση της δημιουργίας έχει γίνει κανόνας. Οι νέοι μαθαίνουν να αφαιρούν, να συνθέτουν, να χειρίζονται το δραματικό τόξο με χειρουργική ακρίβεια. Η τέχνη προσαρμόζεται στο νέο μήκος κύματος.
Το YouTube από την άλλη λειτουργεί ως το μεγάλο πανεπιστήμιο της δημιουργικότητας. Είναι η πλατφόρμα όπου η διάρκεια επανέρχεται, όπου το βάθος συνυπάρχει με την ταχύτητα, όπου η τεχνική βελτιώνεται μεθοδικά, δημόσια και επαναληπτικά. Οι νέοι δημιουργοί πειραματίζονται, μαθαίνουν από τα σχόλια, αξιοποιούν tutorials, χτίζουν δεξιότητες που κάποτε απαιτούσαν ακαδημαϊκές σπουδές ή πρόσβαση σε εξειδικευμένα στούντιο. Σήμερα ένα παιδί μπορεί να μάθει κινηματογράφηση, μοντάζ, σύνθεση μουσικής, animation ή performance art απλώς ανοίγοντας μια πλατφόρμα. Η μάθηση γίνεται ανοιχτή, οργανική, οριζόντια.
Η δεύτερη μεταβολή αφορά τη σχέση δημιουργού και κοινού. Ο παραδοσιακός καλλιτέχνης απευθύνονταν σε ένα ακροατήριο από απόσταση. Σήμερα ο δημιουργός είναι βυθισμένος μέσα στο ίδιο το κοινό του. Ο διάλογος δεν είναι πια μεταφορά ιδεών από έναν σε πολλούς, αλλά συνεχής αλληλεπίδραση, μικρά σήματα που περνούν μπρος πίσω και διαμορφώνουν το τελικό έργο. Η δημιουργικότητα λειτουργεί ως feedback loop. Ο νέος καλλιτέχνης δεν ακολουθεί το κοινό του, ούτε το κοινό ακολουθεί εκείνον. Συνομιλούν και παραλλάσσουν τις τάσεις αυθόρμητα.
Αυτή η συμμετοχικότητα διαμορφώνει και την αισθητική. Το ίδιο trend μπορεί να εκφραστεί μέσα από χιλιάδες παραλλαγές: χορός, performance, χιούμορ, λογοτεχνική αφήγηση, πολιτική δήλωση, κοινωνικό σχόλιο. Κάθε χρήστης λειτουργεί σαν μικρο-παραγωγός, σαν κόμβος μέσα σε τεράστια δίκτυα δημιουργίας. Η καλλιτεχνική τάση δεν γεννιέται πια σε ένα στούντιο ή σε έναν θεσμό. Γεννιέται σε ροές, σε stitching, σε duets, σε remixes, σε ευέλικτες δομές όπου το αυθεντικό και το εμπνευσμένο συνυπάρχουν.
Η τρίτη μετατόπιση είναι η πλήρης αλγοριθμική ενσωμάτωση. Ο αλγόριθμος δεν είναι απλώς μηχανισμός που προωθεί περιεχόμενο. Είναι επιμελητής, επιταχυντής, διαμορφωτής τάσεων. Οι νέοι καλλιτέχνες μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον όπου η ορατότητα δεν είναι ζήτημα υποδομών, αλλά σχέσης με το αλγοριθμικό οικοσύστημα. Αυτό γεννά έναν νέο τύπο δημιουργού: εκείνον που γνωρίζει πως το έργο του πρέπει να διαβαστεί ταυτόχρονα σε δύο επίπεδα το αισθητικό και το αλγοριθμικό.
Από τη μία πλευρά αυτή η συνθήκη απελευθερώνει. Δεν χρειάζεσαι δισκογραφικές, εκδότες, στούντιο ή επιδοτήσεις για να δημιουργήσεις. Μπορείς να χτίσεις κοινό μόνος σου, να πειραματιστείς, να αποτύχεις και να ξαναπροσπαθήσεις μπροστά στα μάτια χιλιάδων. Από την άλλη πλευρά δημιουργεί νέους περιορισμούς, μια λεπτή πίεση να παραμείνεις εντός των κανόνων που ευνοεί ο αλγόριθμος. Η τάση γίνεται μερικές φορές αυτοσκοπός και η δημιουργία μπορεί να αναλωθεί στο πρόσκαιρο, στο πρόσφορο, στο μετρήσιμο.
Παρόλα αυτά μέσα σε αυτό το περιβάλλον γεννιούνται νέες καλλιτεχνικές γλώσσες. Η κωμωδία γίνεται ταχύτερη, η μουσική πιο διαδραστική, η αφήγηση πιο συντομευμένη αλλά συχνά πιο συγκινητική, η εικονοποιία πιο τολμηρή. Οι νέοι δημιουργοί αντιλαμβάνονται την τέχνη ως fluency: ικανότητα εναλλαγής μέσων, στυλ, ρυθμών. Είναι η γενιά του πολυ-μορφισμού. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι το TikTok και το YouTube έχουν δημιουργήσει μια νέα σχέση με την αυθεντικότητα. Η τέλεια εικόνα του Instagram υποχωρεί. Τη θέση της παίρνει η αυθόρμητη έκφραση, το imperfect, το ανθρώπινο, το στιγμιαίο. Οι νέοι δεν επιδιώκουν μόνο να δείχνουν, αλλά να επικοινωνούν. Δεν αναζητούν απλώς την εικόνα, αλλά την αίσθηση. Ο δημιουργός που αποτυγχάνει δημόσια, που αυτοσαρκάζεται, που εκτίθεται με τρόπο αφοπλιστικά προσωπικό, βρίσκει συχνά περισσότερο χώρο και αποδοχή από εκείνον που παρουσιάζει ένα άψογο, στιλπνό αποτέλεσμα.
Η εποχή του TikTok και του YouTube δεν αντικαθιστά την τέχνη, την επαναπροσδιορίζει κιι αν κάτι αποδεικνύε είναι ότι η δημιουργικότητα δεν ήταν ποτέ τόσο δημοκρατική, τόσο ρευστή και τόσο ανοιχτή όσο είναι σήμερα.
