Περιφραγμένες κοινότητες, αποκομμένες από τον υπόλοιπο κόσμο, με δικό τους σύνταγμα και φορολόγηση.
Σε μια χρονιά όπου οι περισσότεροι άνθρωποι ζορίζονται να πληρώσουν ακόμα το ενοίκιο τους σπιτιού τους, οι πλουσιότεροι άνθρωποι της Silicon Valley έχουν βάλει σκοπό κάτι άλλο, να ιδρύσουν τα δικά τους κράτη. Όχι μεταφορικά, εκεί ίσως ζουν ήδη, αλλά κυριολεκτικά να χτίσουν ιδιωτικές πόλεις όπου μπορούν να κυβερνούν σαν μονάρχες ενός φουτουριστικού, περιφραγμένου από τους απλούς ανθρώπους, κόσμου.
Στο Network State Conference τον Οκτώβριο στη Σιγκαπούρη, εκεί που συζητάνε ανάμεσα σε άλλα και για ψηφιακές κοινωνίες (μόνο ψηφιακές;), χωρίς σύνορα, με δικές τους κυβερνήσεις και οικονομικές ζώνες, ο πρώην CTO της Coinbase, Μπαλάι Σρινιβασάν, ανέβηκε στη σκηνή σαν ένας άλλος προφήτης της ψηφιακής εποχής και δήλωσε: «Το 2025, έχουμε ένα κίνημα», δήλωσε, μπροστά σε ένα ακροατήριο που μάλλον πιστεύει ότι οι ΗΠΑ λίγο απέχουν από την οικονομική κατάρρευση.
Αυτό το “κίνημα” είναι η άνοδος των startup κοινωνιών, δηλαδή ένας συνδυασμός τεχνο-ουτοπικών μικροκρατών και καταφυγίων επιβίωσης (!) με τη σφραγίδα δισεκατομμυριούχων, που υπόσχονται μία ζωή πέρα από τα “βρώμικα χέρια” της δημοκρατίας (και της εφορίας). Σύμφωνα με τους Financial Times, υπάρχουν ήδη περίπου 120 από αυτές τις πειραματικές κοινωνίες, απλωμένες σε όλο τον κόσμο, η κάθε μία πλασάροντας την εικόνα της ως μία εναλλακτική της πραγματικής χώρας.
Ο ίδιος ο Σρινιβασάν διευθύνει κάτι που ονομάζεται Network School, μία “κοινότητα για τεχνο-αισιόδοξους”, χτισμένη σε ένα τεχνητό νησί στη Σιγκαπούρη, γνωστό ως Forest City. Η συνδρομή κοστίζει 1.500 δολάρια τον μήνα, μικρό τίμημα, φαίνεται, για co-working spaces, office pods (αυτόνομες προκατασκευασμένες καμπίνες - γραφεία) και την ευκαιρία να “επανεφεύρεις την κοινωνία” παρακολουθώντας σεμινάρια όπως το “Rizz101: Πάρε αυτό που θέλεις από τη ζωή”. Ούτε αίρεση να ήταν…
Ένας συμμετέχων περιέγραψε το Forest City ως “πόλη-φάντασμα”. Λογικό, λίγοι είναι οι «τεχνο-ουτοπιστές» (με πολλά εισαγωγικά) που έχουν αποφασίσει μέχρι στιγμής να κατοικήσουν σε αυτά τα πολυτελή condos.
Και δεν σταματούν εκεί, οι δισεκατομμυριούχοι θέλουν να φτιάξουν ολόκληρα σύμπαντα. Όπως το Thrive Tribe, μια διακοινοτική πρωτοβουλία της οποίας η ιδρύτρια, Ντεζ Πένα, υπόσχεται να “επαναπρογραμματίσει την πραγματικότητά σου” μέσω επιμελημένων συζητήσεων και μικρο-δόσεων κοινωνικής μηχανικής (αν καταλάβατε τίποτα…). Η πρώτη τους εκδήλωση; Δέκα άτομα.
Αλλά οι startup κοινωνίες δεν είναι εφεύρεση του 2025. Οι ελευθεριακοί ονειρεύονται το civic unplugging εδώ και δεκαετίες (μεταφράζεται «ξερά» σαν «αστική αποσύνδεση»). Το Prospera, η διαβόητη charter πόλη στο νησί Roatán της Ονδούρας (δηλαδή μία πόλη με δικό της καταστατικό, μπορείς να πεις και σύνταγμα) ήταν από τα πρώτα παραδείγματα, προσελκύοντας επενδύσεις από επενδυτές όπως Πίτερ Θίελ, Άνταμ Ντράπερ, Μαρκ Άντρισεν, και τους συνήθεις απόστολους της ελεύθερης αγοράς.
Επιστροφή, όμως, στην πραγματικότητα. Μετά τη σύλληψη του προέδρου της Ονδούρας, Χουάν Ορλάντο Ερνάντες, στις ΗΠΑ, η διάδοχός του, Σιομάρα Κάστρο, κατήργησε το ειδικό νομικό καθεστώς που επέτρεπε στο Prospera να παριστάνει το ημι-ανεξάρτητο πόλη-κράτος. Το Prospera απάντησε με μια μήνυση 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων, πολλά για μία χώρα που υπάρχει κυρίως ως φορολογικός παράδεισος για τους λίγους.
Ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Ρομέρ, που κάποτε προώθησε την ιδέα των charter πόλεων, έχει πλέον αποκηρύξει το εγχείρημα, αποκαλώντας το μια ελευθεριακή φαντασίωση καταδικασμένη να σκάσει με κρότο και να αποτύχει. Αλλά κανείς δεν είναι πιο καυστικός απέναντι σε αυτούς τους επίδοξους μονάρχες από τους κριτικούς τους. Όπως το έθεσε ο ερευνητής Ολιβιέ Γιουτέλ: «Μπορείς να φανταστείς να είσαι τόσο πλούσιος και τόσο δυστυχισμένος;»
Οι δισεκατομμυριούχοι που ονειρεύονται ιδιωτικές ουτοπίες μπορεί να πιστεύουν ότι χτίζουν το μέλλον. Αλλά στην πραγματικότητα, χτίζουν κάτι άλλο: περιφραγμένες κοινότητες, χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο, μία δυσοίωνη εικόνα που ας την αφήσουμε να την ζήσουν οι ίδιοι. Εμείς οι «απ’ έξω» να δούμε πώς θα ζήσουμε.
