Η τεχνολογία υπόσχεται στους εφήβους αδιάκοπη σύνδεση, όμως πίσω από τις οθόνες διαμορφώνεται μια γενιά που μιλά περισσότερο από ποτέ και συναντιέται όλο και λιγότερο. Έφηβοι που μαθαίνουν να επικοινωνούν χωρίς σώμα, χωρίς ρίσκο και συχνά χωρίς βάθος.
Mία γενιά μεγάλωσε χωρίς να μάθει ποτέ πως είναι να μην είσαι διαθέσιμος. Οι σημερινοί έφηβοι δεν μπήκαν απλώς στον ψηφιακό κόσμο, γεννήθηκαν μέσα του. Το κινητό δεν είναι εργαλείο, αλλά προέκταση του σώματος. Το chat δεν είναι μέσο επικοινωνίας, είναι το φυσικό τους περιβάλλον κι όμως όσο περισσότερο επικοινωνούν, τόσο δυσκολότερα κοινωνικοποιούνται.
Η κοινωνικοποίηση δεν είναι ανταλλαγή μηνυμάτων. Είναι βλέμμα, παύση, αμηχανία, τόλμη. Είναι το πως μαθαίνεις να διαβάζεις τον άλλον όταν δε σου δίνει emojis, αλλά αντιδράσεις. Η τεχνολογία ενώ υπόσχεται σύνδεση έχει αφαιρέσει ακριβώς αυτά τα μικρά, δύσκολα, αλλά καθοριστικά στοιχεία. Έχει κάνει την ανθρώπινη επαφή πιο ασφαλή, αλλά και πιο φτωχή.
Οι έφηβοι σήμερα έχουν φίλους, αλλά σπάνια μαθαίνουν να διαχειρίζονται τη σύγκρουση. Το “seen” αντικαθιστά τη σιωπή, το unfollow τη ρήξη, το block την αντιπαράθεση. Η κοινωνική δεξιότητα μετατρέπεται σε δεξιότητα διαχείρισης πλατφόρμας. Δεν μαθαίνεις πως να αντέχεις τη διαφωνία, μαθαίνεις πως να την εξαφανίζεις.
Το σχολείο που παραδοσιακά λειτουργούσε ως εργαστήριο κοινωνικοποίησης έχει χάσει μέρος της ισχύος του. Οι εκπαιδευτικοί δεν προσπαθούν, αλλά επειδή ο ανταγωνισμός για την προσοχή είναι άνισος. Η τάξη απαιτεί παρουσία, συγκέντρωση, ακρόαση. Το κινητό προσφέρει άμεση ανταμοιβή, επιβεβαίωση, έλεγχο. Ο έφηβος μαθαίνει να μιλά όταν έχει χρόνο να σκεφτεί, να διαγράψει, να διορθώσει. Η ζωντανή συζήτηση όμως δεν έχει backspace.
Παλαιότερα ο έφηβος δοκίμαζε ρόλους μέσα σε μικρές κοινότητες. Σήμερα το κάνει μπροστά σε ένα δυνητικά απεριόριστο κοινό. Κάθε ανάρτηση είναι μια μικρή δήλωση ύπαρξης, κάθε like μια έγκριση, κάθε απουσία ανταπόκρισης μια σιωπηλή απόρριψη. Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι έφηβοι είναι λιγότερο κοινωνικοί, αλλά ότι κοινωνικοποιούνται με όρους αγοράς προσοχής. Μαθαίνουν να σκέφτονται τον εαυτό τους ως περιεχόμενο. Αυτό δημιουργεί άγχος, σύγκριση, φόβο έκθεσης. Όταν η αξία σου μετριέται αριθμητικά, η ανθρώπινη επαφή γίνεται ρίσκο. "Καλύτερα να μιλήσω από απόσταση, καλύτερα να μην πω τίποτα".
Η τεχνητή νοημοσύνη επιταχύνει αυτή την τάση, οι έφηβοι πλέον δε συνομιλούν μόνο μεταξύ τους, αλλά και με μηχανές που τους καταλαβαίνουν πάντα, δε θυμώνουν ποτέ, δεν απαιτούν συναισθηματικό κόστος. Είναι μια σχέση χωρίς τριβή κι ακριβώς γι’ αυτό επικίνδυνα ελκυστική. Η κοινωνικοποίηση όμως είναι τριβή. Οι έφηβοι χρειάζονται χώρους χωρίς οθόνες, όχι ως τιμωρία, αλλά ως εμπειρία. Χρειάζονται δραστηριότητες όπου το σώμα προηγείται του προφίλ. Θέατρο, αθλητισμός, ομαδικές εργασίες, δουλειές που απαιτούν συνεργασία και διαπραγμάτευση.
Οι ενήλικες έχουν επίσης ευθύνη. Δεν μπορείς να ζητάς από έναν έφηβο να επικοινωνεί ουσιαστικά, όταν εσύ μιλάς κοιτώντας την οθόνη. Η κοινωνικοποίηση μαθαίνεται με μίμηση. Αν ο κόσμος των μεγάλων είναι κατακερματισμένος, βιαστικός και συνεχώς αποσπασμένος, οι νέοι απλώς τον αντιγράφουν. Η επίδραση της τεχνολογίας στην κοινωνικοποίηση των εφήβων δεν είναι καταστροφή. Το ερώτημα είναι αν θα τον αφήσουμε να εξελιχθεί χωρίς συνείδηση ή αν θα διεκδικήσουμε ξανά τον χρόνο, τη σιωπή και την παρουσία.
