Καθώς η AI παράγει τεράστιο πλούτο, το ζητούμενο δεν είναι μόνο ποιος τον καρπώνεται, αλλά πώς μπορεί να επωφεληθεί ο κόσμος συνολικά από αυτή την τεχνολογική εξέλιξη.
Σ’ έναν κόσμο όπου τα «ψηφιακά μυαλά» δηλαδή η AI δουλεύουν ακατάπαυστα και παράγουν χωρίς να κουράζονται, τίθενται κρίσιμα ερωτήματα όπως:«Ποιος εισπράττει τα κέρδη;» Και το κρισιμότερο: «Ποιος διασφαλίζει ότι αυτή η νέου τύπου «παραγωγή» θα ωφελήσει και εμάς, τα ανθρώπινα «εργατικά χέρια»;» Το concept του «ψηφιακού μερίσματος» (digital dividend) προτείνει έναν ριζικά διαφορετικό τρόπο να σκεφτούμε το εισόδημα στην εποχή της AI.
Η έκρηξη της AI και το νέο οικονομικό τοπίο
Η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι απλώς μια ακόμη τεχνολογική φάση πρόκειται για μία ανατροπή που αλλάζει βαθιά την έννοια της εργασίας και της παραγωγής. Σύμφωνα με τις αναλύσεις, η μακροχρόνια επένδυση στην AI έχει δημιουργήσει τεράστιο δυναμικό περιθώριο ανάπτυξης στην παγκόσμια οικονομία. Όμως αυτή η «άυλη» παραγωγή όπου τα ρομπότ, οι αλγόριθμοι και τα συστήματα μάθησης παράγουν αξία, δεν μεταφράζεται αυτόματα σε εισόδημα για όλους. Αν τα κέρδη κατευθύνονται αποκλειστικά στα στελέχη των τεχνολογικών κολοσσών και στους μετόχους, κινδυνεύουμε να δούμε την κοινωνική ανισότητα να βαθαίνει δραματικά στο άμεσο μέλλον. Ουσιαστικά αυτό που θέλω να πω είναι ότι στην εποχή της AI, η παραγωγικότητα δεν πατάει πλέον σε εργοστάσια ή μυϊκή δύναμη, αλλά σε δεδομένα και υπολογιστές. Είναι μία μορφή παραγωγής χωρίς ιδρώτα, αλλά και χωρίς εγγυημένη δίκαιη διανομή κερδών.
Τι είναι το «ψηφιακό μέρισμα»
Η ιδέα του «ψηφιακού μερίσματος» προτείνει ότι το πλεόνασμα που παράγεται από την AI , δηλαδή αυτός ο «υπερπαραγωγικός πλούτος», δεν πρέπει να πηγαίνει μόνο σε λίγους. Αντίθετα, πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός αναδιανομής, είτε μέσω φορολόγησης της «ψηφιακής εργασίας», είτε μέσω διακριτών τελών σε εταιρείες που αξιοποιούν μαζικά την AI. Τα έσοδα αυτά θα μπορούσαν να επιστρέψουν στην κοινωνία, είτε ως εισόδημα για όσους έχουν χάσει δουλειές, είτε ως χρηματοδότηση για επανεκπαίδευση, στήριξη ανέργων, κοινωνικά οφέλη και άλλες κοινωνικές παροχές.
Με αυτόν τον τρόπο, η «παραγωγή» της επόμενης γενιάς δεν αφήνει στο περιθώριο την ανθρώπινη εργασία, αλλά την συνδυάζει με ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, όπου οι μηχανές δουλεύουν, οι άνθρωποι ζουν με ασφάλεια και έχουν την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουν του τι σημαίνει εργασία.
Προσωπική και κοινωνική ασφάλεια στην εποχή μετάβασης
Η μετάβαση προς ένα οικονομικό μοντέλο με δυνατότητα ψηφιακού μερίσματος είναι επιτακτική, ειδικά αν λάβουμε υπόψη τους κινδύνους που φέρνει η AI. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ότι εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας μπορεί να εξαφανιστούν ή να μεταβληθούν ριζικά λόγω της αυτοματοποίησης, από τηλεφωνικά κέντρα και εξυπηρέτηση πελατών έως παραγωγή και γραφιστικά. Η στήριξη αυτή δεν αφορά μόνο όσους χάνουν τη δουλειά τους, αλλά όλους όσους δημιουργώντας ένα δίχτυ ασφαλείας που δεν βασίζεται απλώς στην εργασία ως μοναδική πηγή εισοδήματος. Έτσι, η κοινωνική συνοχή, η ισότητα και η ικανότητα των ανθρώπων να κάνουν προγραμματισμό της ζωής τους διατηρούνται, ακόμη και σε περιόδους αλλαγών. Πρόκειται για ένα είδος «κοινωνικού reset», όπου η αξία δεν μετριέται πια μόνο σε ώρες εργασίας, αλλά και σε συλλογικά κέρδη και αυτά μοιράζονται δίκαια.
Εμπνευσμένο μέλλον αλλά με παγίδες
Φυσικά, δεν είναι όλα ροζ στο μέλλον της AI και του ψηφιακού μερίσματος. Για να λειτουργήσει αυτό το σύστημα χρειάζονται κυρίως ρύθμιση και θεσμικό πλαίσιο, φορολογικά μέτρα, νομοθεσία που να αναγνωρίζει την «ψηφιακή παραγωγή» και τον τρόπο να μετράται πραγματικά η αξία που δημιουργείται. Στο κομμάτι της διαφάνειας θέτονται ερωτήματα όπως: «Ποιος καθορίζει τι θεωρείται «αξία»; Πώς αποτιμάται η δουλειά των μηχανών; Και κυρίως ποιος αποφασίζει ποιος παίρνει τι».
Ο στόχος είναι να γίνεται μία δίκαιη αναδιανομή πλούτου και να μην μείνει η έννοια του «ψηφιακού μερίσματος» στα λόγια, αλλά να μεταφραστεί σε πραγματική παροχή και ασφάλεια για τους ανθρώπους που τους χρειάζεται και τους αναλογεί μέρος τους κέρδους. Αν δεν το πετύχουμε αυτό, το ρίσκο είναι μιας μεγάλης κλίμακας ανισότητα, με λίγους να αποκομίζουν όλα τα κέρδη της AI και οι πολλοί να μένουν πίσω.
Γιατί έχει σημασία τις νέες γενιές και όχι μόνο
Για όσους μεγαλώνουν τώρα δηλαδή όλους όσους είναι 20 έως 40, το μέλλον της εργασίας είναι αβέβαιο. Οι παραδοσιακές σταθερές όπως μία μόνιμη δουλειά, σύνταξη, καριέρα δεκαετιών δεν είναι δεδομένες. Αλλά το «ψηφιακό μέρισμα» μπορεί να δώσει νόημα σε μια νέα πραγματικότητα όπου δεν χρειάζεται να δουλεύεις 40 χρόνια για να ζήσεις έχοντας μία σταθερότητα. Όπου η δημιουργικότητα, η ευελιξία, η μάθηση και η προσαρμοστικότητα μετράνε περισσότερο από την απλή «παρουσία στο γραφείο». Σ’ αυτό το νέο πλαίσιο, η οικονομική ασφάλεια δεν είναι πολυτέλεια, είναι δικαίωμα. Και ως νέο οικονομικό πακέτο, μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για πιο ελεύθερο, πιο δημιουργικό, πιο δίκαιο μέλλον για την ανθρωπότητα.
Το ψηφιακό μέρισμα δεν είναι ουτοπία, είναι ανάγκη
Η εποχή της AI δεν είναι απλώς τεχνολογική, είναι οικονομική και κοινωνική. Αν η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρει πλούτο, ας φροντίσουμε να τον μοιράσει δίκαια, αλλιώς, θα αναπαράγουμε τις ίδιες αναχρονιστικές δομές που σημαίνει: λίγους πλούσιους και πολλούς χωρίς προοπτική και εισόδημα. Το «ψηφιακό μέρισμα» είναι μια πρόταση που, αν υιοθετηθεί, μπορεί να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της εργασίας, την έννοια της ασφάλειας, και τα όρια του τι θεωρούμε «ευημερία». Αυτό για την Gen Z και όχι μόνο, δεν είναι απλώς μια ιδέα, είναι η πρόκληση για ένα δίκαιο και βιώσιμο μέλλον.
