Νέα πραγματικότητα, νέα αρχιτεκτονική της εργασίας. Το υβριδικό γραφείο αποτελεί έναν συμβιβασμό ανάμεσα στην τηλεργασία και τη φυσική παρουσία κι ευρύτερα σε όλα τα επίπεδα της καθημερινής ζωής.
Η πανδημία διέλυσε τις βεβαιότητες πάνω στις οποίες είχε χτιστεί ο ίδιος ο χώρος της εργασίας. Το γραφείο για δεκαετίες σύμβολο πειθαρχίας, παρουσίας και ιεραρχίας, έχασε μέσα σε λίγους μήνες την αυτονόητη αναγκαιότητά του και μαζί του κλονίστηκε μια ολόκληρη αρχιτεκτονική αντίληψη: ότι η παραγωγικότητα είναι άρρηκτα δεμένη με την φυσική συνύπαρξη σε έναν συγκεκριμένο χώρο, συγκεκριμένες ώρες, με συγκεκριμένη διάταξη σωμάτων και γραφείων.
Στη θέση αυτού του μοντέλου αναδύεται σήμερα μια νέα αρχιτεκτονική της εργασίας. Ρευστή, υβριδική, λιγότερο επιδεικτική και περισσότερο ανθρωποκεντρική. Ένα σύνολο χωρικών πρακτικών που προσπαθούν να απαντήσουν όχι μόνο στο "πού δουλεύουμε", αλλά κυρίως στο "πώς θέλουμε να ζούμε". Το υβριδικό γραφείο δεν είναι απλώς ένας συμβιβασμός ανάμεσα στην τηλεργασία και τη φυσική παρουσία. Είναι μια ριζική αναδιατύπωση του ρόλου του χώρου. Το γραφείο παύει να είναι ο τόπος της καθημερινής εκτέλεσης καθηκόντων και μετατρέπεται σε κόμβο συνάντησης, συνεργασίας και νοητικής ανταλλαγής. Εκεί δεν πηγαίνει κανείς για να απαντήσει σε emails ή να συμπληρώσει spreadsheets, αλλά για να συζητήσει, να συνδημιουργήσει, να ανήκει.
Αυτή η μετατόπιση έχει άμεσες αρχιτεκτονικές συνέπειες. Οι σειρές από ομοιόμορφα γραφεία, τα αυστηρά open plans και οι ψυχροί φωτισμοί χάνουν τη χρησιμότητά τους. Στη θέση τους εμφανίζονται χώροι πολλαπλών ρυθμών: ήσυχες ζώνες συγκέντρωσης, ευέλικτες αίθουσες συνεργασίας, ανεπίσημοι χώροι συζήτησης που θυμίζουν περισσότερο καθιστικό παρά γραφείο. Η αρχιτεκτονική καλείται να φιλοξενήσει διαφορετικές ψυχικές καταστάσεις.
Κεντρική έννοια σε αυτή τη νέα συνθήκη είναι η ευεξία. Φυσικός φωτισμός, αερισμός, πράσινο, ακουστική άνεση, δυνατότητα κίνησης και επιλογής. Ο εργαζόμενος δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως στατικό σώμα μπροστά σε οθόνη, αλλά ως οργανισμός που κουράζεται, αποσυντονίζεται, χρειάζεται παύσεις. Η αρχιτεκτονική μετά από δεκαετίες υπηρεσίας στην αποδοτικότητα, επανέρχεται στο βασικό της καθήκον: να φροντίζει τον άνθρωπο.
Παράλληλα το σπίτι εισέρχεται οριστικά στον χάρτη της εργασιακής αρχιτεκτονικής. Δεν είναι πια απλώς ο ιδιωτικός χώρος που "ανέχεται" τη δουλειά. Διαμορφώνεται, προσαρμόζεται, φορτίζεται με νέες απαιτήσεις. Το γραφείο στο σπίτι γίνεται ένα νέο μικρο-τοπίο, συχνά αόρατο, που συνυπάρχει με την καθημερινότητα, τις σχέσεις, την κόπωση. Αυτή η συγχώνευση φέρνει ελευθερία, αλλά και νέες εντάσεις.
Η αρχιτεκτονική καλείται εδώ να λειτουργήσει με ελάχιστα μέσα, να δημιουργήσει όρια χωρίς τοίχους, ρυθμούς χωρίς ωράρια. Ταυτόχρονα αναδύονται νέα χωρικά μοντέλα ανάμεσα στο σπίτι και το εταιρικό γραφείο. Coworking spaces γειτονιάς, υβριδικά hubs, χώροι εργασίας ενσωματωμένοι στον αστικό ιστό, που μειώνουν τις μετακινήσεις και επαναφέρουν μια αίσθηση της γειτονιάς. Η εργασία αποκεντρώνεται και μαζί της αποσυμπιέζονται οι πόλεις. Δεν είναι τυχαίο ότι η συζήτηση για την αρχιτεκτονική της εργασίας συνδέεται όλο και περισσότερο με τη βιωσιμότητα και την ποιότητα ζωής.
Η αρχιτεκτονική της εργασίας μετά την πανδημία βρίσκεται ακόμη σε μεταβατικό στάδιο. Πειραματίζεται, δοκιμάζει, αποτυγχάνει και επανασχεδιάζεται. Το σίγουρο είναι ότι δεν επιστρέφει στο παρελθόν. Το γραφείο δεν θα είναι ποτέ ξανά απλώς ένας χώρος παρουσίας. Θα είναι ένας χώρος νοήματος ή δε θα είναι τίποτα. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, η αρχιτεκτονική της εργασίας καλείται να απαντήσει όχι στο πως δουλεύουμε περισσότερο, αλλά στο πως ζούμε καλύτερα κι αυτό από μόνο του είναι πολύ σημαντικό.
