Πώς το προσωπικό μας γούστο επιβίωσε στις αρχές των 00s και γιατί σήμερα αγκομαχά μέσα στα φίλτρα του αλγόριθμου και τα trends του internet
Θυμάμαι πως, στα πρώτα χρόνια που ξεκίνησα να «παίζω» με το internet, το να ανακαλύπτεις αυτό που σου αρέσει ήταν σαν ένα παιχνίδι εξερεύνησης όχι προδιαγεγραμμένο, όχι «καθοδηγούμενο». Σήμερα, όμως, νιώθω συχνά πως ο αλγόριθμος διαλέγει για μένα και αναρωτιέμαι τι έχει συμβεί στο γούστο μας και στις προσωπικές μας προτιμήσεις; Στις αρχές του διαδικτύου δεν υπήρχε μια αόρατη δύναμη να μου δείχνει συνεχώς τι θα μου άρεσε, απλώς έμπαινα σε site, χάζευα σε blogs, φόρουμ, διαλέγαμε μουσική και εικόνες με βάση αυτό που εγώ ανακάλυπτα. Το γούστο μου ήταν κάτι που διαμορφωνόταν σιγά-σιγά, από προσωπική εξερεύνηση.
Αυτή η εποχή είχε κάτι γνήσιο, κάτι ακατέργαστο και η αισθητική δεν ήταν πάντα «καθαρή», αλλά ήταν καθαρά δική σου. Δεν σε έσπρωχναν τα cookies από τα curated feeds, οι οποίοι ήξεραν τι είναι για σένα πριν ακόμα συνειδητοποιήσεις εσύ ο ίδιος τι θα σου άρεσε. Με την άνοδο των αλγορίθμων, όμως, κάτι άλλαξε και οι πλατφόρμες άρχισαν να μαθαίνουν τι μας αρέσει, να προβλέπουν τις προτιμήσεις μας και να προτείνουν περιεχόμενο με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Η ανακάλυψη έγινε πιο γρήγορη, πιο εύκολη αλλά και πιο καθοδηγούμενη.
Στην ουσία, έχει επέλθει μια μορφή φιλτραρίσματος που δεν υπήρχε πριν. Ο αλγόριθμος δεν μας δείχνει απλώς ό,τι υπάρχει δίνει προτεραιότητα σε αυτό που πιστεύει ότι θα σε κρατήσει ενεργό και θα σε κάνει να μπεις και να ξαναμπείς και να μην βγαίνεις από το εκάστοτε site. Και αν κοιτάξεις προσεκτικά, θα διαπιστώσεις ότι πολλές φορές δεν είναι απλά αυτό που σου αρέσει, αλλά αυτό που θα σε κάνει να μείνεις.
Αυτό έχει συνέπειες στο πώς διαμορφώνουμε το γούστο μας. Το ενδιαφέρον είναι πως αν το γούστο σου διαμορφώνεται από συνεχείς προτάσεις, υπάρχει ο κίνδυνος να χάσεις την αίσθηση του αυθεντικού και το εγώ σου, με τα όρια ανάμεσα σε εσένα και σε αυτά που σου δίνουν για να καταναλώσεις να είναι θολά. Τι πραγματικά μου αρέσει, ανεξάρτητα από το τι προτείνει η εφαρμογή; Το σημαντικό είναι να μην χάσεις την επαφή με το ποιος πραγματικά είσαι και τι θέλεις.
Θυμάμαι μέρες που ένιωθα ξεχωριστή, ανακαλύπτοντας μουσικά κομμάτια, blogs ή εικόνες που δεν ήταν mainstream. Αυτή η αίσθηση ότι τα βρήκα μόνη μου είχε αξία και καθόριζε το προσωπικό μου στυλ και τη σκέψη μου. Σήμερα, η ανακάλυψη δεν είναι πια τόσο αυθόρμητη. Οι προτάσεις έρχονται συνεχώς, και πολλές φορές δεν είναι επιλογές, είναι «επιλογές» για μένα χωρίς έμενα. Αυτός ο διαρκής κύκλος «πρόταση, αποδοχή, αλγόριθμος» μπορεί να δημιουργήσει μια κομφορμιστική κατεύθυνση, όχι επειδή το θέλεις, αλλά επειδή ο αλγόριθμος το επιτάσσει.
Κι όμως, υπάρχει κάτι όμορφο στη ρήξη, η αντίδραση της Gen Z στο υποχρεωτικό γούστο των feed. Πολλοί από εμάς γυρίζουν προς πιο «αναλογικά» ενδιαφέροντα, ζητούν αυθεντικότητα, θέλουν ξανά την αίσθηση της ανακάλυψης χωρίς κατευθυντήριες γραμμές. Είναι μία μορφή αντίστασης και ένας τρόπος να διατηρήσουμε την αίσθηση μας ότι το τι μας αρέσει δεν θα μας το πει κανένα software. Ουσιαστικά κατά κάποιον τρόπο, διεκδικούμε το δικαίωμα στο λάθος γούστο, στο παράξενο, στο niche και όχι επειδή είναι «εκκεντρικό», αλλά επειδή είναι δικό μας. Θέλουμε να ανακαλύπτουμε πράγματα χωρίς να αισθανόμαστε πως πρέπει να αποδείξουμε ότι είμαστε cool, θέλουμε να μπούμε «στον κόπο» να ψάξουμε και ας μας πάρει πιο πολύ χρόνο.
Η ισορροπία είναι λεπτή, δεν χρειάζεται να απορρίψουμε τελείως τις προτάσεις των αλγορίθμων, κάποιες μπορεί να είναι χρήσιμες, να μας δείξουν πράγματα που δεν θα βρίσκαμε αλλιώς. Αλλά, όπως σε κάθε σχέση, θέλουμε σεβασμό στο γούστο μας και να γνωρίζει ότι πρέπει να είναι συνεργάτης μας.
Προσωπικά, προσπαθώ να κρατάω ενεργό το κομμάτι της αυθόρμητης ανακάλυψης. Μάλιστα έχω ξεκίνησα και διαγράφω λογαριασμούς που δεν αντιπροσωπεύουν εμένα, παίζω με μικρά, ανεξάρτητα blogs, δεν ακολουθώ κάθε trend που προτείνει ο αλγόριθμος. Και κάθε φορά που βρίσκω κάτι που μου αρέσει πραγματικά και όχι επειδή μου το έστειλε η πλατφόρμα, αλλά επειδή με τράβηξε, νιώθω πως ανακτώ ένα κομμάτι του γούστου μου.
Ίσως, λοιπόν, η μεγάλη ανατροπή δεν είναι να σταματήσουμε τη χρήση του διαδικτύου, αλλά να μάθουμε να το χρησιμοποιούμε σαν χώρο ανακάλυψης και όχι μόνο κατανάλωσης. Ίσως, ήρθε ο καιρός να διεκδικούμε ξανά το γούστο μας, πριν το διαδίκτυο μας πει τι «πρέπει» να μας αρέσει. Και, στο τέλος, αυτό είναι κάτι αρκετά Gen Z, δηλαδή η στάση του να μην αποδεχόμαστε παθητικά ό,τι μας σερβίρουν, αλλά να αναζητάμε, να εξερευνούμε και να δημιουργούμε το δικό μας, αυτό που φανερώνει το ποιοι είμαστε και όχι ποιοι μας είπαν να γίνουμε.
