Η γενιά που «έλιωσε στη δουλειά» και η νέα που λέει «όχι» στο hustle culture.
Η φράση «δουλεύω για να ζήσω» μοιάζει να έχει αλλάξει πολλές φορές νόημα τα τελευταία χρόνια. Για τους Millennials (τη γενιά που ενηλικιώθηκε ανάμεσα σε οικονομικές κρίσεις και πανδημίες) η εργασία έγινε σχεδόν ταυτόσημη με την ταυτότητά τους. Μόνο που σήμερα, αυτή η ίδια γενιά δείχνει να φτάνει στα όριά της.
Τα τελευταία χρόνια, ένα φαινόμενο έχει αρχίσει να γίνεται όλο και πιο εμφανές στους χώρους εργασίας όπου οι Millennials, η γενιά που μεγάλωσε με την υπόσχεση ότι η σκληρή δουλειά οδηγεί στην επιτυχία, βιώνουν πλέον μια μαζική κρίση εξουθένωσης. Νέα δεδομένα από έρευνες για το εργασιακό περιβάλλον δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι ηλικίας περίπου 28 έως 40 ετών αντιμετωπίζουν έντονο burnout, καθώς προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα σε οικονομικές πιέσεις, επισφαλείς θέσεις εργασίας και μια συνεχή ανάγκη να αποδεικνύουν την παραγωγικότητά τους.
Πολλοί Millennials μάλιστα δηλώνουν πως εργάζονται ατελείωτες ώρες, συχνά πέρα από το ωράριο τους, παραμελώντας την ξεκούραση και την προσωπική τους ζωή. Η πανδημία και η άνοδος της τηλεργασίας αρχικά φάνηκαν να προσφέρουν μια νέα ευελιξία, αλλά στην πράξη διέλυσαν τα όρια μεταξύ δουλειάς και προσωπικού χρόνου. Το αποτέλεσμα είναι ένα διαρκές αίσθημα κόπωσης, άγχους και ανασφάλειας.
Πέρα από τη φυσική εξάντληση, υπάρχει και μια βαθύτερη ψυχολογική πίεση. Οι Millennials μεγάλωσαν με το αφήγημα ότι η επιτυχία έρχεται μόνο μέσα από συνεχή προσπάθεια, την επαγγελματική αφοσίωση και τις θυσίες. Το λεγόμενο «hustle culture» δηλαδή η κουλτούρα της διαρκούς παραγωγικότητας, έγινε σχεδόν συνώνυμη με το ποιοι είναι. Οι κοινωνικές προσδοκίες, η ανάγκη για αυτοπραγμάτωση και οι οικονομικές δυσκολίες (από την κρίση του 2008 έως το αυξανόμενο κόστος ζωής σήμερα) δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μείγμα πίεσης.
Σύμφωνα με νέα δεδομένα για το εργασιακό περιβάλλον, οι Millennials βιώνουν πρωτοφανή επίπεδα burnout. Οι περισσότεροι εργάζονται ατελείωτες ώρες, θυσιάζοντας ύπνο, ξεκούραση και προσωπικό χρόνο. Η συνεχής ανασφάλεια, ο φόβος της απόλυσης, οι φουσκωμένοι λογαριασμοί και η ανάγκη «να αποδείξεις ότι αξίζεις» έχουν μετατρέψει την καθημερινότητα σε μαραθώνιο χωρίς γραμμή τερματισμού.
Το τίμημα της παραγωγικότητας
Η κουλτούρα του συνεχές «τρέξε να προλάβεις, δούλεψε λίγο ακόμα, δείξε πάθος» κυριάρχησε στη δεκαετία του 2010. Στην αρχή, φαινόταν σαν συνταγή επιτυχίας ότι δηλαδή με περισσότερη δουλειά, περισσότερα likes, περισσότερη αυτοβελτίωση θα τα καταφέρεις. Όμως στην πράξη, οδήγησε χιλιάδες νέους εργαζομένους σε ψυχική και σωματική εξάντληση. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί Millennials σήμερα αναφέρουν συμπτώματα άγχους, χρόνιας κόπωσης ή αποσύνδεσης από τη δουλειά τους. Η ιδέα της παραγωγικότητας ως αξία για τον ανθρώπο έχει αρχίσει να καταρρέει, αφήνοντας πίσω της ένα κενό, του τι μένει όταν τα δίνεις όλα στη δουλειά, αλλά δεν παίρνεις πίσω την ισορροπία σου;
Η Gen Z φέρνει μια νέα λογική
Κι εκεί έρχεται η Generation Z, η γενιά που μεγάλωσε βλέποντας τους μεγαλύτερους να καίγονται από την υπερπροσπάθεια και αποφάσισε πως δε θα επαναλάβει το ίδιο λάθος. Για αυτούς, η ψυχική υγεία, οι ευέλικτες συνθήκες και η προσωπική ελευθερία δεν είναι προνόμια, είναι προαπαιτούμενα. Η Gen Z απορρίπτει ανοιχτά το «hustle culture». Δεν θέλουν να ζουν για να δουλεύουν θέλουν να δουλεύουν για να ζουν. Θέτουν όρια, κλείνουν τον υπολογιστή στην ώρα τους, λένε «όχι» στα emails του Σαββατοκύριακου. Και αν ο εργοδότης δεν το καταλαβαίνει; Πολύ απλά, αλλάζουν δουλειά.
Σε αντίθεση με τους Millennials που προσπαθούσαν να αποδείξουν την αξία τους μέσα από τη συνεχή προσπάθεια, η Gen Z την αποδεικνύει μέσα από την επιλογή, να δουλέψει εκεί που αισθάνεται καλά, να απορρίψει την τοξικότητα, να ζήσει με ισορροπία.
Η νέα ηθική της εργασίας
Αυτή η στάση δεν είναι απλώς μια «μόδα των νέων». Οι ειδικοί μιλούν για μια βαθιά πολιτισμική αλλαγή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την εργασία. Οι εταιρείες που επιμένουν σε παλιές λογικές παραγωγικότητας, αυστηρά ωράρια, υπερωρίες και έλλειψη ευελιξίας, δυσκολεύονται πλέον να κρατήσουν τα νέα ταλέντα ή σε κάποιες περιπτώσεις και να βρουν εργαζόμενους. Αντίθετα, οι οργανισμοί που επενδύουν σε ευελιξία, ψυχική υγεία, διαφάνεια και εμπιστοσύνη, κερδίζουν τη νέα γενιά εργαζομένων.
Και κάπως έτσι, το γραφείο του μέλλοντος μοιάζει διαφορετικό, με λιγότερα meetings και περισσότερη αυτονομία. Λιγότερη κουλτούρα του «ανθρώπου που δουλεύει 12 ώρες», περισσότερη έμφαση στη συλλογικότητα και την ποιότητα ζωής. Αυτή η αλλαγή δεν ήρθε τυχαία, αλλά μετά από χρόνια πίεσης, εξάντλησης και απογοήτευσης. Οι Millennials μπορεί να εξαντλήθηκαν για να ανέβουν επαγγελματικά, αλλά η Gen Z δείχνει να καταλαβαίνει κάτι ουσιαστικό πως η ζωή δεν μετριέται σε deadlines.
Από το «ζω για να δουλεύω» στο «δουλεύω για να ζω»
Η μετάβαση αυτή έχει ξεκινήσει ήδη να επηρεάζει κάθε επίπεδο της αγοράς. Από τα HR μέχρι τις πολιτικές ευελιξίας, οι επιχειρήσεις που δεν προσαρμόζονται μένουν πίσω. Η νέα γενιά δεν είναι διατεθειμένη να θυσιάσει την υγεία της για μια θέση στο γραφείο. Και αυτή η στάση, όσο και αν ξενίζει σε κάποιους, φέρνει κάτι αναγκαίο, ένα ανθρώπινο μέτρο στην εργασία.
Ίσως, τελικά, η εξουθένωση των Millennials να ήταν η αναγκαία προειδοποίηση για να δημιουργηθεί ένα συλλογικό «φτάνει πια» που άνοιξε τον δρόμο για έναν πιο ρεαλιστικό, πιο υγιή τρόπο ζωής. Η Gen Z δεν είναι «τεμπέληδες» όπως κάποιοι τους κατηγορούν. Είναι απλώς οι πρώτοι που τολμούν να βάλουν όρια και πολύ καλά κάνουν. Και ίσως, μέσα από αυτή την επιλογή και την στάση τους, να επαναπροσδιορίζουν όχι μόνο την εργασία, αλλά και το τι σημαίνει επιτυχία στην εποχή μας.
Η αλλαγή αυτή δεν είναι απλώς στάσης ζωής, αλλά και πολιτισμική μετατόπιση. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, η έννοια της δουλειάς επαναπροσδιορίζεται. Η Gen Z, μεγαλωμένη μέσα σε κοινωνικά κινήματα, οικονομικές κρίσεις και ψηφιακό κορεσμό, δείχνει ότι η επαγγελματική επιτυχία μπορεί να συνυπάρχει με την ευεξία. Κι ενώ οι Millennials θεωρούνταν η «γενιά που ήθελε να τα προλάβει όλα», η Gen Z είναι η γενιά που επιλέγει συνειδητά να μην τα κάνει όλα.
Οι ειδικοί θεωρούν ότι αυτή η μετάβαση θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες. Από τα μοντέλα διοίκησης του ανθρώπινου δυναμικού μέχρι την οργανωτική κουλτούρα, η αγορά εργασίας εισέρχεται σε μια νέα εποχή, όπου η ενσυναίσθηση και η προσαρμοστικότητα γίνονται εξίσου σημαντικές με την απόδοση. Οι εργοδότες που κατανοούν αυτή τη δυναμική και δεν την αντιμετωπίζουν ως «τεμπελιά» θα είναι και αυτοί που θα ηγηθούν στη νέα πραγματικότητα.
Στο τέλος της ημέρας, το μήνυμα που φέρνει η Gen Z είναι απλό αλλά ριζοσπαστικό, «η δουλειά πρέπει να είναι μέρος της ζωής, όχι το κέντρο της» και αυτή η αλλαγή νοοτροπίας ίσως αποδειχθεί το πιο σημαντικό εργασιακό κίνημα της εποχής μας.
