Ο ασύνδετος - αυθόρμητος λόγος γίνεται κομμάτι της ιστορίας μας και το narrative therapy μπορεί να γίνει ο δικός σου τρόπος έκφρασης. Το να μιλάμε χωρίς λογοκρισία είναι καλύτερο από το να έχουμε έναν ρητορικό λόγο.
Ξέρεις εκείνη τη στιγμή που πας να εξηγήσεις κάτι σοβαρό και καταλήγεις να πετάς λέξεις σαν να έριξες το λεξικό κάτω και τίποτα δεν βγάζει νοήμα; «Λοιπόν, ήμουν εκεί και… ξέρεις… μετά… κάπως έγινε… τέλος πάντων…» Κι ενώ νομίζεις ότι ακούγεσαι σαν χαλασμένο ραδιόφωνο, έρχεται η narrative therapy (ή θεραπεία μέσω αφήγησης) και σου ψιθυρίζει: «Φίλε, είναι οκ. Ο ασύνδετος λόγος σου είναι πιο δυνατός απ’ όσο νομίζεις».
Τι είναι η θεραπεία μέσω της αφήγησης
Η narrative therapy είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80 από δύο τύπους, τον Michael White και τον David Epston. Η βασική ιδέα είναι απλή αλλά επαναστατική :«Δεν είσαι το πρόβλημά σου. Είσαι η ιστορία που λες για τον εαυτό σου». Αν αλλάξεις την ιστορία, αλλάζει και το πώς βλέπεις τη ζωή σου και όλα έχεις ζήσει ή θα ζήσεις. Και για να αλλάξει η ιστορία, δεν χρειάζεσαι τέλεια γραμματική ή φανταχτερά λόγια, αρκεί να είσαι αληθινός, πρώτα από όλα με τον ίδιο σου το εαυτό.
Ας το δούμε πιο ήρεμα και λίγο πιο αναλύτικα. Η ζωή σου είναι σαν μια playlist. Κάποιες φορές τα τραγούδια ταιριάζουν τέλεια, άλλες φορές πετάγεται ένα άσχετο κομμάτι heavy metal ανάμεσα σε δύο ρεμπέτικα. Δεν είναι δα και η καταστροφή του κόσμου, δες το σα να είναι η μαγεία της ποικιλίας. Ο ασύνδετος λόγος είναι εκείνα τα «άσχετα» τραγούδια. Μπορεί να μοιάζουν εκτός θέματος, αλλά συχνά κρύβουν κάτι σημαντικό.
Φαντάσου ότι κάθε φορά που μιλάς, ο θεραπευτής δεν περιμένει να του παρουσιάσεις έκθεση ιδεών με πρόλογο, κύριο μέρος και επίλογο. Περιμένει απλώς να ακούσει τις λέξεις σου όπως σου έρχονται. Τα κομμάτια, τις παύσεις, τις επαναλήψεις, κυρίως εκεί είναι που κρύβεται η ουσία. Όλα αυτά είναι στοιχεία που αποκαλύπτουν κομμάτια της εμπειρίας σου που ίσως δεν θα έβγαιναν αν προσπαθούσες να «μιλήσεις σωστά και πιο προσεγμένα».
Η χαρά του να μιλάς ελεύθερα
Αυτό είναι και το ωραίο με τη narrative therapy, δηλαδή αντί να διορθώσει τη «στραβή» σου αφήγηση, τη σέβεται. Στην πραγματικότητα, ο ασύνδετος λόγος μπορεί να είναι σημάδι ότι πλησιάζεις σε κάτι αληθινό, κάτι που δεν έχει ακόμα βρει τις τέλειες λέξεις. Είναι λίγο σαν να προσπαθείς να περιγράψεις ένα όνειρο και τα γεγονότα έρχονται μπερδεμένα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν αξία.
Κι εδώ κολλάει και το χιούμορ. Η narrative therapy δεν είναι ένα βαρετό σεμινάριο ορθογραφίας και σωστής άρθρωσης. Πολλές φορές, οι πιο δυνατές στιγμές έρχονται όταν γελάς με τον εαυτό σου και τις άτσαλες λέξεις σου. Αντί λοιπόν να σκέφτεσαι «Ωχ, μίλησα σαν να έγραφα SMS στις 3 το πρωί την εποχή του Τ9», μπορείς να το δεις ως ευκαιρία του τύπου «Ορίστε, μια καινούργια ιστορία ξεκινάει εδώ».
Τι συμβαίνει πραγματικά
Στην πράξη, ένας θεραπευτής μπορεί να σου πει κάτι σαν: «Πες μου αυτή την ιστορία όπως σου βγαίνει, ακόμα κι αν δεν έχει αρχή, μέση και τέλος». Και καθώς ξετυλίγεις τις λέξεις —άλλες είναι καθαρές, άλλες κομμένες στη μέση - βρίσκεις νόημα. Ίσως, ανακαλύπτεις ότι αυτό το φαινομενικά ασύνδετο «τέλος πάντων» που πέταξες, κρύβει ένα συναίσθημα που απέφευγες ή που προσπαθούσες στρατηγικά να κρύψεις.
Για να το κάνουμε ακόμα πιο συγκεκριμένο, σκέψου μια κουβέντα με φίλους. Όταν μιλάς για κάτι που σε πονάει, σπάνια το αφηγείσαι σαν ταινία του Χόλιγουντ. Πετάς ασύνδετες φράσεις, κάνεις παύσεις, γελάς αμήχανα, μπορεί ακόμα να υπάρχουν και στιγμές που θα βουρκώσεις ή θα νιώσεις έναν κόμπο στο λαιμό σου. Κι όμως, οι φίλοι σου σε καταλαβαίνουν, γιατί η ουσία δεν είναι στη δομή, αλλά στην αλήθεια, στον τόνο της φωνής και σε αυτό που αντικατοπτρίζουν τα μάτια σου. Αυτό ακριβώς κάνει και η narrative therapy, σου δίνει τον χώρο να είσαι αληθινός χωρίς να χρειάζεται να «διορθώσεις» τον λόγο σου.
Βάλε αυτή τη μορφή θεραπείας στη ζωή σου
Μια χρήσιμη άσκηση που προτείνουν συχνά οι ειδικοί είναι να γράψεις την ιστορία σου σαν να μιλάς σε έναν φίλο σου chat. Μπορείς να αφήσεις emojis, αστεία και κομμένες φράσεις. Μετά, διαβάζοντάς το, μπορεί να δεις μοτίβα που δεν πρόσεξες πριν. Ο ασύνδετος λόγος δεν είναι λάθος, είναι το προσχέδιο της ψυχής σου. Ένα πρώτο draft όλων όσων αισθάνεσαι χωρίς να τα λογοκρίνεις.
Σκέψου επίσης πόσο απελευθερωτικό είναι να σταματήσεις να κυνηγάς την «τέλεια» αφήγηση. Δεν χρειάζεται να είσαι συγγραφέας ή ρήτορας. Αρκεί να είσαι πρόθυμος να πεις: «Οκ, είναι λίγο μπερδεμένο αυτό που λέω, αλλά είναι δικό μου». Αυτή η αποδοχή είναι το πρώτο βήμα για να ξαναγράψεις την ιστορία σου με τρόπο που σου δίνει δύναμη. Μεταξύ μας, η ζωή είναι σπάνια τακτοποιημένη και οι πιο ωραίες στιγμές είναι τα ανέκδοτα που λες στις 2 το πρωί, οι μικρές παραφωνίες στις σχέσεις, τα απρόσμενα γέλια με ανθρώπους που αγαπάς και είναι σχεδόν πάντα ασύνδετες. Γιατί να περιμένουμε, λοιπόν, από τις αφηγήσεις μας να είναι τέλειες;
Την επόμενη φορά λοιπόν που θα πεις κάτι και θα νιώσεις ότι «δεν έβγαλε και πολύ νόημα», χαμογέλα. Αυτό μπορεί να είναι ακριβώς το νόημα που χρειάζεσαι. Στη narrative therapy, ακόμα και οι πιο ακατάστατες λέξεις είναι νήματα που πλέκουν ιστορίες και καμιά φορά, οι πιο όμορφες ιστορίες ξεκινούν από το «ε, τέλος πάντων…ξέρεις τώρα...».
