Το σώμα δεν τελειώνει στο δέρμα, συνεχίζεται σε φίλτρα, pixels και μετρήσεις. O άνθρωπος δεν κατοικεί το σώμα του — το διαχειρίζεται, το προβάλλει, το επανασχεδιάζει. Και κάπου ανάμεσα στην εμπειρία και την αντανάκλασή της, γεννιέται μια εντελώς καινούρια σχέση με τον εαυτό.
Υπήρξε μια εποχή που το σώμα ήταν απλώς το σώμα. Ένα μέσο μετακίνησης, κόπωσης, απόλαυσης, ασθένειας και γήρανσης. Ένα δεδομένο που χωρούσε μέσα στον καθρέφτη του μπάνιου και σε λίγες οικογενειακές φωτογραφίες. Σήμερα, το σώμα δεν τελειώνει πια στο δέρμα. Προεκτείνεται σε οθόνες, σε φίλτρα, σε pixels, σε στατιστικά βημάτων και θερμίδων. Έχει γίνει προφίλ, αφήγημα, προϊόν, απόδειξη. Και κάπου εκεί, χωρίς θόρυβο αλλά με αμείλικτη ταχύτητα, άλλαξε η σχέση μας μαζί του.
Δεν κοιτάζουμε πια το σώμα για να καταλάβουμε πώς είμαστε. Το κοιτάζουμε για να δούμε πώς φαινόμαστε. Κι αυτές οι δύο έννοιες δεν έχουν πια καμία αυτονόητη σχέση μεταξύ τους.
Το σώμα σήμερα δεν είναι απλώς βιολογία. Είναι επιμέλεια. Είναι project σε διαρκή εξέλιξη. Δουλεύεται, διορθώνεται, συγκρίνεται, ανεβαίνει, κατεβαίνει, μετριέται. Το ζυγίζουμε, το φωτογραφίζουμε, το φιλτράρουμε, το βελτιώνουμε ψηφιακά πριν καν το αποδεχτούμε αναλογικά. Πρώτα γίνεται εικόνα και μετά εμπειρία. Πρώτα ανεβαίνει στο feed και μετά κατοικείται.
Ζούμε στην πρώτη εποχή όπου η εικόνα μας προηγείται της φυσικής μας παρουσίας. Μας «γνωρίζουν» πριν μας συναντήσουν. Το πρόσωπό μας έχει ήδη κυκλοφορήσει. Το σώμα μας έχει ήδη σχολιαστεί. Η στάση μας, το χαμόγελο, η γωνία, όλα έχουν προηγηθεί. Η πραγματικότητα έρχεται συχνά δεύτερη, να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει την ψηφιακή εκδοχή μας.
Και μέσα σε αυτή τη μετάβαση, το σώμα φορτώνεται με έναν νέο ψυχολογικό ρόλο: γίνεται ο βασικός φορέας αξίας. Πόσο γυμνασμένος είσαι, πόσο αδύνατος, πόσο «φρέσκος», πόσο νέος μοιάζεις. Η ηλικία δεν είναι πια χρόνος· είναι αδυναμία κάλυψης ρυτίδων. Η κούραση δεν είναι πια συναίσθημα· είναι αποτυχία φροντίδας. Η φυσική φθορά δεν είναι πια αναπόφευκτη· είναι έλλειψη προσπάθειας.
Και κάπως έτσι, το σώμα παύει να είναι σύμμαχος και γίνεται διαρκής επιτηρητής.
Οι εφαρμογές μάς μετρούν. Τα ρολόγια μάς παρακολουθούν. Οι θερμίδες γίνονται μικρές μονάδες ηθικής. Έκανες βήματα; Ήσουν καλός. Δεν τα έκανες; Κάτι δεν πήγε καλά. Το σώμα μετατρέπεται σε ένα σύστημα πόντων. Η υγεία σε ένα παιχνίδι δεδομένων. Κι εμείς, διαρκώς ελλιπείς παίκτες.
Ταυτόχρονα, η εικόνα μας εκτίθεται περισσότερο από ποτέ. Δεν υπάρχει ασφαλής ιδιωτικότητα στο πώς φαινόμαστε. Κάθε στιγμή μπορεί να φωτογραφηθεί. Κάθε ατέλεια να αποθηκευτεί. Κάθε έκφραση να παγώσει. Η αυθόρμητη σωματικότητα —το πώς στεκόμαστε όταν δεν μας βλέπουν— σπανίζει. Μαθαίνουμε το σώμα μας να «στέκεται» για τους άλλους. Να γράφει καλά στο κάδρο.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο συχνές αγωνίες των τελευταίων ετών δεν αφορούν μόνο το πώς αισθανόμαστε, αλλά το πώς δείχνουμε όταν αισθανόμαστε. Ακόμη και η θλίψη, η γυμνή ανθρώπινη θλίψη, περνά συχνά πρώτα από φίλτρο. Πρώτα την αισθητικοποιούμε, και μετά τη βιώνουμε.
Ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές μεγάλωσαν μέσα σε αυτή την οπτική κανονικότητα. Δεν θυμούνται τον εαυτό τους εκτός κάδρου. Έμαθαν να υπάρχουν ταυτόχρονα ως σώματα και ως εικόνες. Και μέσα από αυτή τη διπλή ύπαρξη γεννιέται μια νέα μορφή σωματικής ανασφάλειας — όχι επειδή το σώμα υποφέρει, αλλά επειδή δεν «αποδίδει» καλά ως εικόνα.
Το παράδοξο είναι ότι ενώ ποτέ άλλοτε δεν μιλούσαμε τόσο πολύ για αποδοχή σώματος, ποτέ άλλοτε δεν το ελέγχαμε τόσο εξονυχιστικά. Υμνούμε τη διαφορετικότητα, αλλά την εμφανίζουμε μέσα σε αυστηρά αισθητικά πλαίσια. Η «αποδοχή» συνοδεύεται από φωτισμό, σωστή στάση, ιδανική γωνία. Ακόμη και η ατέλεια πρέπει να μοιάζει όμορφη για να επιτραπεί.
Και κάπου εκεί γεννιέται μια βαθιά κόπωση. Γιατί το σώμα δεν αντέχει να είναι διαρκώς εικόνα. Δεν αντέχει να είναι μόνιμο αντικείμενο αξιολόγησης. Θέλει απλώς να είναι σώμα: να πονάει χωρίς να εξηγείται, να κουράζεται χωρίς να μετριέται, να χαίρεται χωρίς να καταγράφεται.
Η νέα μας σχέση με το σώμα είναι τελικά μια σχέση διαρκούς διαπραγμάτευσης: ανάμεσα σε αυτό που είμαστε και σε αυτό που προβάλλουμε. Ανάμεσα στην εμπειρία και στην αναπαράστασή της. Ανάμεσα στη φυσική παρουσία και στην ψηφιακή της σκιά.
Και ίσως το πιο δύσκολο δεν είναι ότι εκθέτουμε το σώμα μας. Είναι ότι μαθαίνουμε να το βλέπουμε κυρίως μέσα από τα μάτια των άλλων. Να το αξιολογούμε πριν το ακούσουμε. Να το διορθώνουμε πριν το σεβαστούμε.
Κάποτε το σώμα ήταν ο τόπος όπου ζούσαμε. Σήμερα είναι συχνά ο τόπος όπου αποδεικνύουμε.
Όμως το σώμα δεν είναι βιογραφικό. Δεν είναι portfolio. Δεν είναι διαρκές έργο υπό βελτίωση. Είναι το μοναδικό σπίτι που δεν αλλάζουμε ποτέ, ακόμη κι αν προσπαθούμε να το ανακαινίσουμε αδιάκοπα. Και ίσως η νέα πρόκληση της εποχής δεν είναι να το κάνουμε τέλειο, αλλά να μάθουμε —μετά από τόση εικόνα— να το κατοικούμε ξανά σιωπηλά, χωρίς κοινό.
Να επιστρέψουμε, δηλαδή, σε εκείνη τη χαμένη, σχεδόν παλιά αίσθηση: ότι το σώμα δεν υπάρχει πρώτα για να φαίνεται, αλλά για να ζει.
Το σώμα δεν τελειώνει στο δέρμα, συνεχίζεται σε φίλτρα, pixels και μετρήσεις. O άνθρωπος δεν κατοικεί το σώμα του — το διαχειρίζεται, το προβάλλει, το επανασχεδιάζει. Και κάπου ανάμεσα στην εμπειρία και την αντανάκλασή της, γεννιέται μια εντελώς καινούρια σχέση με τον εαυτό.
Υπήρξε μια εποχή που το σώμα ήταν απλώς το σώμα. Ένα μέσο μετακίνησης, κόπωσης, απόλαυσης, ασθένειας και γήρανσης. Ένα δεδομένο που χωρούσε μέσα στον καθρέφτη του μπάνιου και σε λίγες οικογενειακές φωτογραφίες. Σήμερα, το σώμα δεν τελειώνει πια στο δέρμα. Προεκτείνεται σε οθόνες, σε φίλτρα, σε pixels, σε στατιστικά βημάτων και θερμίδων. Έχει γίνει προφίλ, αφήγημα, προϊόν, απόδειξη. Και κάπου εκεί, χωρίς θόρυβο αλλά με αμείλικτη ταχύτητα, άλλαξε η σχέση μας μαζί του.
Δεν κοιτάζουμε πια το σώμα για να καταλάβουμε πώς είμαστε. Το κοιτάζουμε για να δούμε πώς φαινόμαστε. Κι αυτές οι δύο έννοιες δεν έχουν πια καμία αυτονόητη σχέση μεταξύ τους.
Το σώμα σήμερα δεν είναι απλώς βιολογία. Είναι επιμέλεια. Είναι project σε διαρκή εξέλιξη. Δουλεύεται, διορθώνεται, συγκρίνεται, ανεβαίνει, κατεβαίνει, μετριέται. Το ζυγίζουμε, το φωτογραφίζουμε, το φιλτράρουμε, το βελτιώνουμε ψηφιακά πριν καν το αποδεχτούμε αναλογικά. Πρώτα γίνεται εικόνα και μετά εμπειρία. Πρώτα ανεβαίνει στο feed και μετά κατοικείται.
Ζούμε στην πρώτη εποχή όπου η εικόνα μας προηγείται της φυσικής μας παρουσίας. Μας «γνωρίζουν» πριν μας συναντήσουν. Το πρόσωπό μας έχει ήδη κυκλοφορήσει. Το σώμα μας έχει ήδη σχολιαστεί. Η στάση μας, το χαμόγελο, η γωνία, όλα έχουν προηγηθεί. Η πραγματικότητα έρχεται συχνά δεύτερη, να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει την ψηφιακή εκδοχή μας.
Και μέσα σε αυτή τη μετάβαση, το σώμα φορτώνεται με έναν νέο ψυχολογικό ρόλο: γίνεται ο βασικός φορέας αξίας. Πόσο γυμνασμένος είσαι, πόσο αδύνατος, πόσο «φρέσκος», πόσο νέος μοιάζεις. Η ηλικία δεν είναι πια χρόνος· είναι αδυναμία κάλυψης ρυτίδων. Η κούραση δεν είναι πια συναίσθημα· είναι αποτυχία φροντίδας. Η φυσική φθορά δεν είναι πια αναπόφευκτη· είναι έλλειψη προσπάθειας.
Και κάπως έτσι, το σώμα παύει να είναι σύμμαχος και γίνεται διαρκής επιτηρητής.
Οι εφαρμογές μάς μετρούν. Τα ρολόγια μάς παρακολουθούν. Οι θερμίδες γίνονται μικρές μονάδες ηθικής. Έκανες βήματα; Ήσουν καλός. Δεν τα έκανες; Κάτι δεν πήγε καλά. Το σώμα μετατρέπεται σε ένα σύστημα πόντων. Η υγεία σε ένα παιχνίδι δεδομένων. Κι εμείς, διαρκώς ελλιπείς παίκτες.
Ταυτόχρονα, η εικόνα μας εκτίθεται περισσότερο από ποτέ. Δεν υπάρχει ασφαλής ιδιωτικότητα στο πώς φαινόμαστε. Κάθε στιγμή μπορεί να φωτογραφηθεί. Κάθε ατέλεια να αποθηκευτεί. Κάθε έκφραση να παγώσει. Η αυθόρμητη σωματικότητα —το πώς στεκόμαστε όταν δεν μας βλέπουν— σπανίζει. Μαθαίνουμε το σώμα μας να «στέκεται» για τους άλλους. Να γράφει καλά στο κάδρο.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο συχνές αγωνίες των τελευταίων ετών δεν αφορούν μόνο το πώς αισθανόμαστε, αλλά το πώς δείχνουμε όταν αισθανόμαστε. Ακόμη και η θλίψη, η γυμνή ανθρώπινη θλίψη, περνά συχνά πρώτα από φίλτρο. Πρώτα την αισθητικοποιούμε, και μετά τη βιώνουμε.
Ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές μεγάλωσαν μέσα σε αυτή την οπτική κανονικότητα. Δεν θυμούνται τον εαυτό τους εκτός κάδρου. Έμαθαν να υπάρχουν ταυτόχρονα ως σώματα και ως εικόνες. Και μέσα από αυτή τη διπλή ύπαρξη γεννιέται μια νέα μορφή σωματικής ανασφάλειας — όχι επειδή το σώμα υποφέρει, αλλά επειδή δεν «αποδίδει» καλά ως εικόνα.
Το παράδοξο είναι ότι ενώ ποτέ άλλοτε δεν μιλούσαμε τόσο πολύ για αποδοχή σώματος, ποτέ άλλοτε δεν το ελέγχαμε τόσο εξονυχιστικά. Υμνούμε τη διαφορετικότητα, αλλά την εμφανίζουμε μέσα σε αυστηρά αισθητικά πλαίσια. Η «αποδοχή» συνοδεύεται από φωτισμό, σωστή στάση, ιδανική γωνία. Ακόμη και η ατέλεια πρέπει να μοιάζει όμορφη για να επιτραπεί.
Και κάπου εκεί γεννιέται μια βαθιά κόπωση. Γιατί το σώμα δεν αντέχει να είναι διαρκώς εικόνα. Δεν αντέχει να είναι μόνιμο αντικείμενο αξιολόγησης. Θέλει απλώς να είναι σώμα: να πονάει χωρίς να εξηγείται, να κουράζεται χωρίς να μετριέται, να χαίρεται χωρίς να καταγράφεται.
Η νέα μας σχέση με το σώμα είναι τελικά μια σχέση διαρκούς διαπραγμάτευσης: ανάμεσα σε αυτό που είμαστε και σε αυτό που προβάλλουμε. Ανάμεσα στην εμπειρία και στην αναπαράστασή της. Ανάμεσα στη φυσική παρουσία και στην ψηφιακή της σκιά.
Και ίσως το πιο δύσκολο δεν είναι ότι εκθέτουμε το σώμα μας. Είναι ότι μαθαίνουμε να το βλέπουμε κυρίως μέσα από τα μάτια των άλλων. Να το αξιολογούμε πριν το ακούσουμε. Να το διορθώνουμε πριν το σεβαστούμε.
Κάποτε το σώμα ήταν ο τόπος όπου ζούσαμε. Σήμερα είναι συχνά ο τόπος όπου αποδεικνύουμε.
Όμως το σώμα δεν είναι βιογραφικό. Δεν είναι portfolio. Δεν είναι διαρκές έργο υπό βελτίωση. Είναι το μοναδικό σπίτι που δεν αλλάζουμε ποτέ, ακόμη κι αν προσπαθούμε να το ανακαινίσουμε αδιάκοπα. Και ίσως η νέα πρόκληση της εποχής δεν είναι να το κάνουμε τέλειο, αλλά να μάθουμε —μετά από τόση εικόνα— να το κατοικούμε ξανά σιωπηλά, χωρίς κοινό.
Να επιστρέψουμε, δηλαδή, σε εκείνη τη χαμένη, σχεδόν παλιά αίσθηση: ότι το σώμα δεν υπάρχει πρώτα για να φαίνεται, αλλά για να ζει.
