Μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο ειδοποιήσεις, tabs και ψηφιακές απαιτήσεις, ο άνθρωπος ζει μια αόρατη εξάντληση: τον καθημερινό, υπόγειο κόπο του multitasking που διαλύει την προσοχή του πριν καν το καταλάβει.
Ο σύγχρονος άνθρωπος πιστεύει ότι μπορεί να κάνει τα πάντα ταυτόχρονα η τουλάχιστον του το έχει υποσχεθεί η τεχνολογία. Μια ζωή που άλλοτε μοιραζόταν σε διακριτές πράξεις (δουλειά, επικοινωνία, ανάπαυση, αποχή) σήμερα έχει γίνει μια ενιαία ψηφιακή ροή όπου το ένα ερέθισμα εισβάλλει μέσα στο άλλο χωρίς σεβασμό, χωρίς ρυθμό, χωρίς χώρο. Στο κέντρο αυτής της ροής βρίσκεται ο 30άρης της εποχής: ένας άνθρωπος που μεγαλώνει σε έναν κόσμο όπου η εναλλαγή προσοχής θεωρείται αυτονόητη, παραγωγική, αναμενόμενη. Στην πραγματικότητα όμως, αυτή η διαρκής εναλλαγή είναι ένας αόρατος κόπος, μια καθημερινή αιμορραγία ενέργειας που δε φαίνεται πουθενά αλλά πληρώνεται παντού.
Το multitasking, αυτό το φαινομενικά αθώο παιχνίδι εναλλαγής δεν είναι αυτό που νομίζουμε. Ο εγκέφαλος δεν "κάνει πολλά πράγματα μαζί". Απλώς αλλάζει εστίαση από το ένα στο άλλο με ιλιγγιώδη ταχύτητα κι αυτή η ταχύτητα έχει κόστος: κάθε μικρό πήδημα της προσοχής ξοδεύει κάτι, ένα ψήγμα νοητικής δύναμης, μια σταγόνα συγκέντρωσης. Στη διάρκεια της μέρας αυτό το κόστος γίνεται ένα αόρατο βουνό. Μόνο που κανείς δεν το βλέπει. Το νιώθει όμως σαν εξάντληση χωρίς αιτία, σαν άγχος χωρίς αφορμή, σαν θόλωμα χωρίς προειδοποίηση.
Η πληροφορία χτυπάει διαρκώς τα τοιχώματα του νου του: μια ειδοποίηση, ένα email, μια εφαρμογή που θέλει ανανέωση, ένα chat που απαιτεί απάντηση, ένα μήνυμα που πρέπει "να το δεις τώρα γιατί αλλιώς θα το ξεχάσεις". Η δουλειά δεν είναι πια ο χώρος όπου παράγει, αλλά το πεδίο όπου παλεύει να κρατήσει σταθερή την προσοχή του μέσα σε μια θάλασσα από ψηφιακά κύματα. Η πραγματική του μάχη δεν είναι με το deadline, αλλά με τον κατακερματισμό.
Υπάρχει μια λεπτή αλλά καθοριστική παγίδα εδώ: επειδή ο ψηφιακός κόπος δεν αφήνει σημάδια στο σώμα, επειδή δεν κάνει τα χέρια να πονάνε ούτε τα πόδια να βαραίνουν, μοιάζει "ανώδυνος". Όμως οι νευρολόγοι επιβεβαιώνουν κάτι που νιώθουμε όλοι μας χωρίς να μπορούμε να το ονομάσουμε: η κατακερματισμένη προσοχή ενεργοποιεί τα ίδια κέντρα στρες με έναν ορατό φόρτο εργασίας. Ο εγκέφαλος θεωρεί κάθε μικρή εναλλαγή απειλή για τη σταθερότητά του και όσο πιο πολλές αλλαγές συμβαίνουν μέσα σε μια ώρα, τόσο πιο πολύ το νευρικό σύστημα ζει σε μόνιμη έκτακτη ανάγκη.
Αυτός που βιώνει αυτήν την κατάσταση νομίζει ότι φταίει ο ίδιος, αλλά η αλήθεια είναι πιο απλή και πιο σκληρή: το περιβάλλον είναι φτιαγμένο για να διαλύει την προσοχή του. Κάθε εφαρμογή, κάθε πλατφόρμα, κάθε ψηφιακό εργαλείο είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να τραβάει το βλέμμα. Η οικονομία της προσοχής αφορά την καθημερινότητα ενός ανθρώπου που ζει μέσα σε ένα οικοσύστημα που τον θέλει μόνιμα διχασμένο.
Ο διχασμός αυτός γίνεται συνήθεια, ο αόρατος πόνος γίνεται τρόπος ζωής. Το multitasking παύει να είναι μια πρακτική και γίνεται μια ψυχική κατάσταση. Ο 30άρης αρχίζει να σκέφτεται όπως δουλεύει: αποσπασμένος, διασκορπισμένος, σε κομμάτια. Η συνομιλία με έναν φίλο δεν είναι ποτέ πλήρης. Το διάβασμα ενός άρθρου διακόπτεται από μικρές υποχρεωτικές παρεμβολές. Ακόμη και η ξεκούραση μοιάζει με μια περίοδο όπου προσπαθεί να μην κοιτάξει το τηλέφωνο κι αυτό από μόνο του είναι εξάντληση.
Ο αόρατος κόπος είναι ύπουλος γιατί δεν επιτρέπει την ανάσα. Δε μοιάζει ποτέ αρκετά σοβαρός ώστε να τον σταματήσεις, αλλά είναι αρκετά επίμονος ώστε να γίνει το υπόστρωμα μιας μόνιμης νοητικής κόπωσης και κάπου εδώ δημιουργείται η μεγάλη παρανόηση της εποχής: όσο πιο πολλά κάνουμε ταυτόχρονα, τόσο πιο παραγωγικοί νομίζουμε ότι είμαστε. Στην πραγματικότητα όμως, το multitasking μειώνει την απόδοση, φθείρει τη συγκέντρωση και μικραίνει την ικανότητα του ανθρώπου να αντιστέκεται στο άγχος.
Η έξοδος αφορά τα όρια στην τεχνολογία και τη συμπεριφορά. Να της επιτρέψουμε να υπάρχει χωρίς να καταλαμβάνει κάθε διαθέσιμο χώρο. Να ορίζουμε μικρές νησίδες μονοεστίασης μέσα στη μέρα. Δέκα λεπτά συγκέντρωσης σε μία πράξη. Πέντε λεπτά όπου κοιτάμε μόνο ένα σημείο. Μισή ώρα δίχως ειδοποιήσεις. Είσαι κουρασμένος από κάτι που κανείς δεν σου είπε ότι κοστίζει. Η ψηφιακή εναλλαγή είναι εργασία. Είναι κόπος, είναι βάρος και δε γίνεται να ζεις συνεχώς σε κατάσταση κατακερματισμού χωρίς να πληρώνεις τίμημα.
Η προσωπική ελευθερία της εποχής μας δεν κρίνεται στο τι μπορούμε να κάνουμε. Κρίνεται στο τι επιλέγουμε να μην κάνουμε. Στο ποια ειδοποίηση δεν θα ανοίξουμε άμεσα, σε ποιο μήνυμα θα απαντήσουμε όταν η σκέψη μας είναι καθαρή, στο ποια στιγμή θα προστατέψουμε από τον κατακερματισμό.
Μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο ειδοποιήσεις, tabs και ψηφιακές απαιτήσεις, ο άνθρωπος ζει μια αόρατη εξάντληση: τον καθημερινό, υπόγειο κόπο του multitasking που διαλύει την προσοχή του πριν καν το καταλάβει.
Ο σύγχρονος άνθρωπος πιστεύει ότι μπορεί να κάνει τα πάντα ταυτόχρονα η τουλάχιστον του το έχει υποσχεθεί η τεχνολογία. Μια ζωή που άλλοτε μοιραζόταν σε διακριτές πράξεις (δουλειά, επικοινωνία, ανάπαυση, αποχή) σήμερα έχει γίνει μια ενιαία ψηφιακή ροή όπου το ένα ερέθισμα εισβάλλει μέσα στο άλλο χωρίς σεβασμό, χωρίς ρυθμό, χωρίς χώρο. Στο κέντρο αυτής της ροής βρίσκεται ο 30άρης της εποχής: ένας άνθρωπος που μεγαλώνει σε έναν κόσμο όπου η εναλλαγή προσοχής θεωρείται αυτονόητη, παραγωγική, αναμενόμενη. Στην πραγματικότητα όμως, αυτή η διαρκής εναλλαγή είναι ένας αόρατος κόπος, μια καθημερινή αιμορραγία ενέργειας που δε φαίνεται πουθενά αλλά πληρώνεται παντού.
Το multitasking, αυτό το φαινομενικά αθώο παιχνίδι εναλλαγής δεν είναι αυτό που νομίζουμε. Ο εγκέφαλος δεν "κάνει πολλά πράγματα μαζί". Απλώς αλλάζει εστίαση από το ένα στο άλλο με ιλιγγιώδη ταχύτητα κι αυτή η ταχύτητα έχει κόστος: κάθε μικρό πήδημα της προσοχής ξοδεύει κάτι, ένα ψήγμα νοητικής δύναμης, μια σταγόνα συγκέντρωσης. Στη διάρκεια της μέρας αυτό το κόστος γίνεται ένα αόρατο βουνό. Μόνο που κανείς δεν το βλέπει. Το νιώθει όμως σαν εξάντληση χωρίς αιτία, σαν άγχος χωρίς αφορμή, σαν θόλωμα χωρίς προειδοποίηση.
Η πληροφορία χτυπάει διαρκώς τα τοιχώματα του νου του: μια ειδοποίηση, ένα email, μια εφαρμογή που θέλει ανανέωση, ένα chat που απαιτεί απάντηση, ένα μήνυμα που πρέπει "να το δεις τώρα γιατί αλλιώς θα το ξεχάσεις". Η δουλειά δεν είναι πια ο χώρος όπου παράγει, αλλά το πεδίο όπου παλεύει να κρατήσει σταθερή την προσοχή του μέσα σε μια θάλασσα από ψηφιακά κύματα. Η πραγματική του μάχη δεν είναι με το deadline, αλλά με τον κατακερματισμό.
Υπάρχει μια λεπτή αλλά καθοριστική παγίδα εδώ: επειδή ο ψηφιακός κόπος δεν αφήνει σημάδια στο σώμα, επειδή δεν κάνει τα χέρια να πονάνε ούτε τα πόδια να βαραίνουν, μοιάζει "ανώδυνος". Όμως οι νευρολόγοι επιβεβαιώνουν κάτι που νιώθουμε όλοι μας χωρίς να μπορούμε να το ονομάσουμε: η κατακερματισμένη προσοχή ενεργοποιεί τα ίδια κέντρα στρες με έναν ορατό φόρτο εργασίας. Ο εγκέφαλος θεωρεί κάθε μικρή εναλλαγή απειλή για τη σταθερότητά του και όσο πιο πολλές αλλαγές συμβαίνουν μέσα σε μια ώρα, τόσο πιο πολύ το νευρικό σύστημα ζει σε μόνιμη έκτακτη ανάγκη.
Αυτός που βιώνει αυτήν την κατάσταση νομίζει ότι φταίει ο ίδιος, αλλά η αλήθεια είναι πιο απλή και πιο σκληρή: το περιβάλλον είναι φτιαγμένο για να διαλύει την προσοχή του. Κάθε εφαρμογή, κάθε πλατφόρμα, κάθε ψηφιακό εργαλείο είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να τραβάει το βλέμμα. Η οικονομία της προσοχής αφορά την καθημερινότητα ενός ανθρώπου που ζει μέσα σε ένα οικοσύστημα που τον θέλει μόνιμα διχασμένο.
Ο διχασμός αυτός γίνεται συνήθεια, ο αόρατος πόνος γίνεται τρόπος ζωής. Το multitasking παύει να είναι μια πρακτική και γίνεται μια ψυχική κατάσταση. Ο 30άρης αρχίζει να σκέφτεται όπως δουλεύει: αποσπασμένος, διασκορπισμένος, σε κομμάτια. Η συνομιλία με έναν φίλο δεν είναι ποτέ πλήρης. Το διάβασμα ενός άρθρου διακόπτεται από μικρές υποχρεωτικές παρεμβολές. Ακόμη και η ξεκούραση μοιάζει με μια περίοδο όπου προσπαθεί να μην κοιτάξει το τηλέφωνο κι αυτό από μόνο του είναι εξάντληση.
Ο αόρατος κόπος είναι ύπουλος γιατί δεν επιτρέπει την ανάσα. Δε μοιάζει ποτέ αρκετά σοβαρός ώστε να τον σταματήσεις, αλλά είναι αρκετά επίμονος ώστε να γίνει το υπόστρωμα μιας μόνιμης νοητικής κόπωσης και κάπου εδώ δημιουργείται η μεγάλη παρανόηση της εποχής: όσο πιο πολλά κάνουμε ταυτόχρονα, τόσο πιο παραγωγικοί νομίζουμε ότι είμαστε. Στην πραγματικότητα όμως, το multitasking μειώνει την απόδοση, φθείρει τη συγκέντρωση και μικραίνει την ικανότητα του ανθρώπου να αντιστέκεται στο άγχος.
Η έξοδος αφορά τα όρια στην τεχνολογία και τη συμπεριφορά. Να της επιτρέψουμε να υπάρχει χωρίς να καταλαμβάνει κάθε διαθέσιμο χώρο. Να ορίζουμε μικρές νησίδες μονοεστίασης μέσα στη μέρα. Δέκα λεπτά συγκέντρωσης σε μία πράξη. Πέντε λεπτά όπου κοιτάμε μόνο ένα σημείο. Μισή ώρα δίχως ειδοποιήσεις. Είσαι κουρασμένος από κάτι που κανείς δεν σου είπε ότι κοστίζει. Η ψηφιακή εναλλαγή είναι εργασία. Είναι κόπος, είναι βάρος και δε γίνεται να ζεις συνεχώς σε κατάσταση κατακερματισμού χωρίς να πληρώνεις τίμημα.
Η προσωπική ελευθερία της εποχής μας δεν κρίνεται στο τι μπορούμε να κάνουμε. Κρίνεται στο τι επιλέγουμε να μην κάνουμε. Στο ποια ειδοποίηση δεν θα ανοίξουμε άμεσα, σε ποιο μήνυμα θα απαντήσουμε όταν η σκέψη μας είναι καθαρή, στο ποια στιγμή θα προστατέψουμε από τον κατακερματισμό.
