Στο Tron: Ares το στερεότυπο του «κακού AI» δείχνει να εξαντλείται και αυτό δεν είναι απλά θέμα φθοράς μίας ιδέας, αλλά σημάδι μιας ευρύτερης κόπωσης στην pop κουλτούρα.
Το Tron: Ares, η πολυσυζητημένη επιστροφή του cult sci-fi κόσμου, με επικεφαλής τον Jared Leto και ένα οπτικό πακέτο εντυπωσιακό, αλλά χωρίς τις αναμενόμενες εισπράξεις του και για αυτό δεν κατάφερε να καλύψει τις προσδοκίες. Η μικρή ανταπόκριση του κόσμου, μάλλον σηματοδοτεί το τέλος του franchise στη μεγάλη οθόνη, τουλάχιστον για τον Leto. Με το κόστος παραγωγής στα 180 εκατ. δολάρια και παγκόσμια έσοδα που αγγίζουν τα 60-65 εκατ., η νέα ταινία δείχνει πως το μέλλον της σειράς είναι πιο επισφαλές από όσο πιστεύαμε.
Η φράση «κακή τεχνητή νοημοσύνη» κάποτε προκαλούσε δέος και τρόμο στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Σήμερα, αυτή η διατύπωση μοιάζει παλιομοδίτικη, όχι επειδή η απειλή έχει εκλείψει, αλλά επειδή έχει χάσει τη φρεσκάδα της. Στο Tron: Ares, το μοτίβο του «κακού AI» αντιμετωπίζεται με τόση προβλεψιμότητα, που προκαλεί περισσότερο αμηχανία παρά αγωνία. Είναι η στιγμή που η τεχνητή νοημοσύνη κουράστηκε και μαζί της κουράστηκαν και οι σκηνές που στηρίζονται σε αυτό το στερεότυπο.
Το Tron: Ares είναι η τρίτη ταινία της σειράς Tron, σε παραγωγή της Disney, με σκηνοθέτη τον Joachim Rønning και πρωταγωνιστή τον Jared Leto ως τον εμβληματικό Ares. Στο πρώτο του Σαββατοκύριακο κυκλοφορίας στις ΗΠΑ και τον Καναδά, είχε εισπράξεις 33,5 εκατ. δολάρια, ένα νούμερο που, αν και του έδωσε την πρώτη θέση στο box office, κρίθηκε απογοητευτικό σε σχέση με τις προσδοκίες.
Διεθνώς προστέθηκαν περίπου 27 εκατ., φτάνοντας κατά τις εκτιμήσεις συνολικά στα 60-65 εκατ. δολάρια σε έσοδα παγκοσμίως. Ο αντίκτυπος είναι σαφής: σε σύγκριση με προηγούμενες ταινίες που άντλησαν πολύ μεγαλύτερα ποσά στο ξεκίνημά τους, το Ares φαίνεται να υπολείπεται — και μάλιστα κατά πολύ, λαμβάνοντας υπόψη τόσο το κόστος παραγωγής όσο και το μάρκετινγκ.
Το κακό AI ως πρόβλημα
Το πρόβλημα δεν είναι ότι η απειλή έχει φύγει, αλλά ότι έχει γίνει τόσο γνωστή και προβλέψιμη που έχει χάσει το κομμάτι της επικινδυνότητας. Η έλλειψη νέων ιδεών στο πώς αντιδρά η ΑΙ συνήθως είναι «αποστασιοποιημένη, μασκαρεμένη ως ανθρώπινη, με ακραίες διαθέσεις». Η χρήση της AI ως εύκολη μεταφορά για ανθρώπινα χαρακτηρίστηκα όπως επιθετικότητα, έλλειψη ελέγχου και χωρίς να εξετάζεται η δική της δυναμική. Η αίσθηση ότι οι ταινίες και οι σειρές επαναλαμβάνουν ήδη δοκιμασμένα μοτίβα, σχετικά με την πρόοδο της τεχνολογίας, την απόπειρα ελέγχου, την αντίδραση του AI και την καταστροφή ηρωική θυσία ανθρώπου.
Το Tron: Ares επιλέγει να επεκτείνει αυτήν ακριβώς την αλλοίωση της οπτικής και δημιουργεί έναν χαρακτήρα AI (τον Ares) που μεταβαίνει από τον ψηφιακό κόσμο στον πραγματικό. Όμως η πορεία του, όπως την παρουσιάζει η ταινία, δεν αποφεύγει την παγίδα των κλισέ.
Η ταινιά παράδειγμα της αφόρητης προβλεψιμότητας
Το Tron: Ares είναι η τρίτη ταινία της γνωστής σειράς Tron, και φιλοδοξεί να παντρέψει τον ψηφιακό κόσμο με τον ανθρώπινο, παρουσιάζοντας έναν κόσμο όπου τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το ψηφιακό γίνονται ολοένα πιο θολά. Στο κέντρο βρίσκουμε τον Ares (Jared Leto), έναν εξελιγμένο αλγόριθμο-πρόγραμμα που στέλνεται στον φυσικό κόσμο για μια αποστολή. Η ιδέα έχει δυνατότητες, αλλά όπως παρατηρεί το άρθρο, όταν δεν εμπλουτίζεται με πρωτότυπες κρίσεις και βιώματα, υποκύπτει στον αυτόματο πιλότο του «κακού» AI.
Ενώ η αισθητική και η τεχνική της παραγωγής είναι εντυπωσιακές, με εικόνες, εφέ, φωτισμό, και ήχο να τραβούν το μάτι, η αφήγηση συχνά παλεύει να κρατήσει ενδιαφέρον. Η AI ως απειλή δεν «μεταφράζεται» σε συναίσθημα ή συμβολισμό, αλλά μοιάζει περισσότερο με εφέ παρά με πραγματική ιδέα. Τι σημαίνει πια «κακό AI» όταν το έχουμε δει τόσες πολλές φορές; Ο αντίλογος θα ήταν ότι το ζητούμενο δεν είναι η απλότητα, αλλά η επανεφεύρεση με ιδέες που φέρνουν στο προσκήνιο τις συγκρούσεις και τις εσωτερικές μεταμορφώσεις της AI.
Γιατί η κούραση της ταινίας είναι ανησυχητική
Η απώλεια φρεσκάδας στην απεικόνιση της AI δεν είναι απλώς ένα αισθητικό θέμα, αφορά και τον τρόπο που σκεφτόμαστε την τεχνολογία και τους κινδύνους της. Αν η κακή AI γίνεται μία εύκολη, ρηχή φόρμουλα, τότε η κοινή αντίληψη για την τεχνητή νοημοσύνη κινδυνεύει να γίνει εξίσου ρηχή, πράγμα ιδιαίτερα επικίνδυνο.
Σε μια περίοδο όπου οι συζητήσεις για ηθική AI, έλεγχο αλγορίθμων και τεχνολογική κυριαρχία είναι πιο επίκαιρες από ποτέ, μας λείπουν τα μυθοπλαστικά έργα που θα σηκώσουν το βάρος της ερώτησης όχι ως ανθρωπομορφικές φόρμουλες, αλλά ως υπαινιγμοί της ίδιας της σχέσης μας με την τεχνολογία. Ένα «κακό AI» δεν θα προκαλούσε πλέον τρόμο από μόνο του, αλλά αν δεν το αντιμετωπίσουμε με φαντασία, θα μετατραπεί σε γραμμική προβολή των φόβων μας. Όταν η τεχνητή νοημοσύνη κουράζει, ο χειρότερος εχθρός της δεν είναι η ανθρώπινη αντίσταση, αλλά η αδιαφορία.
