Στον 21ο αιώνα, η κουλτούρα μας έχει κατακλυστεί από βίντεο, memes, τραγούδια, ανακυκλώσεις παλιών ιστοριών, κι όμως λείπει κάτι βασικό,το καινούργιο, το ριζοσπαστικό, το διαφορετικό.
Ίσως, ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να βολευόμαστε με ασφαλείς προτάσεις και να αρχίσουμε να εκτιμάμε «τα σπασμένα», τα μισά, τις αποτυχίες, τα ατελή, γιατί ακόμη κι αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε κάτι πραγματικά δημιουργικό και σίγουρα ξεχωριστό.
Γιατί η κουλτούρα μας έχει κολλήσει στο repeat
Στο πρόσφατο δοκίμιό του, ο συγγραφέας W. David Marx υποστηρίζει πως αυτός ο αιώνας μοιάζει με ένα πολιτισμικό «κενό χώρο όπου οι επαναλήψεις, τα reboots και οι αδιάφορες ανακυκλώσεις παλαιοτέρων πραγμάτων έχουν αντικαταστήσει τη γνήσια καλλιτεχνική επινόηση και την εξέλιξη της κουλτούρας σε κάθε της πτυχή. Παρά τον ασύλληπτο όγκο περιεχομένου που παράγεται καθημερινά σε τραγούδια, ταινίες, σειρές, social media, μόδα, memes, ο κόσμος νιώθει πως δεν υπάρχει κάτι πραγματικά νέο. Αυτό που χάνεται δεν είναι η ποσότητα αλλά η ποιότητα και η φαντασία, η περιέργεια, η τάση να πειραματιστείς χωρίς να ξέρεις τι θα βγει, η έκπληξη του νέου, στοιχεία που κάποτε έκαναν την τέχνη δημιουργική και την κουλτούρα ζωντανή.
Πώς φτάσαμε ως εδώ
Η ανάγκη για κέρδος και «ασφαλείς επιλογές» στη βιομηχανία της ψυχαγωγίας και της μόδας που μένουν κυρίως στο τι πουλάει επαναλαμβάνουν πετυχημένες φόρμουλες, ανακυκλώνουν γνωστά μοτίβα, και επιλέγουν το προβλέψιμο έναντι του πειραματικού. Η αποθέωση του «viral» και του mainstream στις μεγάλες πλατφόρμες και τα global brands ενθαρρύνουν τους δημιουργούς να κυνηγούν την προβολή και τα trends και όχι την καινοτομία. Η τάση της κριτικής να αγνοεί τα μικρά, πειραματικά έργα και οι «κριτικοί» που κάποτε στήριζαν το avant-garde, τώρα συχνά αντιμετωπίζουν την «δύσκολη» τέχνη με σνομπισμό και έτσι τα μεγάλα επιτεύγματα της κουλτούρας μονοπωλούνται από εύκολες, εμπορικές επιλογές.
Γιατί τα ερασιτεχνικά, τα πειραματικά και τα αποτυχημένα project χρειάζονται τώρα
Όταν αποδεχτούμε ότι ακόμη και μια «ατελής» προσπάθεια, μια ιδέα που δεν τελειώνει, μια παραγωγή που δεν γίνεται viral έχει αξία, ανοίγουμε χώρο στη πραγματική δημιουργία. Τα «λάθη», οι παλαιωμένες εκδοχές και οι αμφιταλαντεύσεις είναι συχνά οι περισσότερο ενδιαφέρουσες. Σε έναν κόσμο όπου όλα μοιάζουν να έχουν ξαναγίνει ή να είναι remake,οι μικρές παρεκκλίσεις, τα πειραματικά έργα, τα underground κινήματα μπορούν να ξαναφέρουν το στοιχείο του αναπάντεχου.
Οι πολιτιστικές φούσκες, είτε online είτε φυσικές προσφέρουν χώρο για ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα να πειραματιστούν μαζί, χωρίς πίεση για κέρδος ή ευρεία απήχηση. Αυτά τα εγχειρήματα μπορεί να μη γίνουν mainstream, αλλά έχουν αξία για όσους τα στηρίζουν.
Πώς μπορούμε επαναφέρουμε τον πολιτισμό χωρίς να περιμένουμε το τέλειο
Κάθε αποτυχημένη προσπάθεια, ένα αστείο video που δεν έγινε viral, ένα τραγούδι που δεν άρεσε στους πολλούς, μια ταινία που δεν έβγαλε λεφτά είναι δυνατότητες. Μπορεί να εμπνεύσει, να προκαλέσει, να ανοίξει δρόμους που δεν υπάρχουν ακόμα. Όπως παλιότερα ο σεβασμός προς το underground και το avant-garde δεν είχε να κάνει με επιτυχία, αλλά με το θάρρος να πειραματιστείς, έτσι και σήμερα πρέπει να δίνουμε αξία σε όσους παίζουν χωρίς εξασφαλισμένο outcome.
Φαντάσου DIY συναυλίες, μικρές εκδόσεις, ανεξάρτητα brands, online κοινότητες που δεν ψάχνουν για clicks αλλά επικοινωνία και τέτοιες δομές είναι η πηγή μιας πιο αυθεντικής κουλτούρας. Όχι δεν χρειάζεται κάθε project να γίνει mainstream, κάποια μπορεί να παραμείνουν niche και αυτό είναι εντάξει. Η αξία δεν μετριέται μόνο σε likes και shares.
Η κουλτούρα ως ζωντανός οργανισμός
Η κουλτούρα δεν είναι προϊόν είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Όταν μοιάζει με καρικατούρα του εαυτού της, ανακυκλώνοντας παλιά hit, φορτώνοντας κάθε τι με νοσταλγία και αναπαράγοντας ασφαλή μοτίβα χάνει την ικανότητα να εξελίσσεται. Αντί να κοιτάμε τι πουλάει, μπορούμε να κοιτάμε τι κινεί ψυχή μας, τι μιλάει μέσα μας. Και ναι ίσως το επόμενο πραγματικά μεγαλειώδες πολιτιστικό επίτευγμα να μην είναι «τέλειο». Ίσως, να έχει ρωγμές, ίσως, να είναι ατελές, αλλά ακριβώς αυτό μπορεί να το κάνει πιο ενδιαφέρον, πιο ανθρώπινο, πιο πραγματικό. Και κάπως έτσι οι αποτυχίες, οι μισές ιδέες, τα πειράματα, και τα περίεργα να μπορούν να φτιάξουν κάτι πραγματικό. Αρκεί να έχουμε την τόλμη να τα υποστηρίξουμε.
