Όταν αλλάζεις τις λέξεις για την πλατφόρμα, αυτή η αλλαγή αλλάζει τον τρόπο που σκέφτεσαι.
Ξαφνικά, λέξεις όπως unalive ή seggs δεν είναι λάθη, είναι ο τρόπος για να σε αφήσει το Instagram ή το TikTok να μιλήσεις. Όταν το έζησα κι εγώ, συνειδητοποίησα ότι πια δεν γράφω «κανονικά», αλλά «για το σύστημα». Και αυτό δεν είναι απλώς παιχνίδι, είναι μια σιωπηρή μεταμόρφωση της γλώσσας και της ταυτότητάς μας. Την πρώτη φορά που μου είπαν «μη γράφεις kill, γράψε unalive», φοβήθηκα και σκέφτηκα «Σοβαρά τώρα;». Όταν το έψαξα, ανακάλυψα πως αυτό που χρησιμοποιούσαν τόσοι και τόσοι στα social δεν ήταν λάθος, ήταν επιλογή. Η γλώσσα είχε αλλάξει επειδή «κάποιος», ή μάλλον κάτι την άλλαζε και την ξαναέβαζε στις δικές του φόρμες.
Αυτό που αναδύθηκε ως ανάγκη για αποφυγή της λογοκρισίας μετατράπηκε σε τρόπο έκφρασης. Τεχνικές όπως αλλαγές στο κομμάτι της ορθογραφίας, «κωδικοί» και ευφημισμοί, γενικότερα ό,τι σήμερα ονομάζεται Algospeak, άρχισαν να γίνονται δεύτερη πίστη. Ακόμα και ό,τι θεωρούσαμε ταμπού, όπως το σεξ,οι ταυτότητες και τα πολιτικά ζητήματα, άρχισε ν’ αποκτά νέες λέξεις. Και δεν ήταν απλώς για να αποφύγουμε τα φίλτρα, ήταν σαν να φτιάχναμε μια νέα διάλεκτο, για εμάς αλλά και για όλους όσους ζουν online.
Το φαινόμενο που δεν είδαμε να μεγαλώνει
Η πρώτη φορά που συνειδητοποίησα πόσο ριζικά αλλάζει η γλώσσα μας ήταν όταν διάβασα σχόλια σε βιντεάκια ενός φίλου που έγραφαν brain rot, rizz, delulu και καταλάβαιναν όλοι τι εννοούσαν, όχι μόνο οι φίλοι του, αλλά και άτομα που δεν είχα ήξερα. Οι λέξεις δεν ήταν μόνο για να «περάσουν», ήταν για να ακουστούν πιο δυνατά. Ταυτόχρονα, όσες δεν «πούλαγαν» στο αλγόριθμο σιγά-σιγά εξαφανίζονταν. Η ροή των likes, των views, των shares δεν προωθούσε απλώς περιεχόμενο, προωθούσε μία νέα γλώσσα.
Το πιο περίεργο είναι ότι μέσα σε λίγο καιρό, αυτά τα νέα «ψηφιακά σχήματα» πέρασαν και στην καθημερινότητα και άκουγα φίλους να λένε unalive και εκτός social media, σε face to face συζητήσεις. Ήταν σαν η οθόνη να εισέβαλε στην ομιλία μας, και η γλώσσα μας να προσαρμόστηκε, όχι επειδή το ζητήσαμε, αλλά επειδή τα συστήματα που χρησιμοποιούμε έτσι «εκπαιδεύουν» τη γλώσσα.
Πολιτική, ταυτότητα, αλγόριθμος — όλα μπλεγμένα
Αλλά το algospeak δεν είναι μόνο για memes ή για να μην σου «κόψουν» το βίντεο. Για πολλές κοινότητες οπως είναι η LGBTQ+, οι ακτιβιστικές ομάδες, άνθρωποι που μιλούν για ευάλωτα θέματα είναι ο τρόπος που χρησιμοποιούν για αναφορά του τι σημαίνει λογοκρισία ή αποκλεισμός, ο κώδικας γίνεται προστασία. Όμως, υπάρχει ένα ασαφές και κάπως τρομακτικό σημείο ποιος αποφασίζει τι περνάει στο timeline. Οι πλατφόρμες και οι ιδιοκτήτες τους, δεν έχουν ως προτεραιότητα την ελευθερία του λόγου αλλά τη μέγιστη αλληλεπίδραση. Κάπως έτσι, γλώσσα, η ταυτότητα και η δύναμη της γίνονται κομμάτια ενός παιχνιδιού. Όταν η κάθε λέξη μπορεί να σημαίνει κάτι διαφορετικό, ανάλογα του ποιος και πώς τη χρησιμοποιεί, η επικοινωνία μεταμορφώνεται σε μια performance για να πληροί τις προδιαγραφές του «φανταστικού αλγόριθμου».
Πώς νιώθω εγώ μέσα σε αυτή την αλλαγή
Από τη μια υπάρχει η ελευθερία να λέω αυτά που θέλω χωρίς τη φόρμα που επιβάλει η λογοκρισία. Να είμαι δημιουργική, να παίρνω τους κώδικες και να τους φτιάχνω όπως εγώ θέλω. Σαν να μαθαίνεις έναν νέο «κόσμο» που μπορεί να είναι λίγο σκοτεινός, αλλά είναι δικός σου. Από την άλλη υπάρχει η ανησυχία ότι χάνουμε όταν η γλώσσα αλλάζει τόσο γρήγορα. Τι σημαίνει για την ειλικρίνεια όταν οι λέξεις δεν είναι σταθερές και όταν πρέπει να «διαβάζεις» πίσω από τον κώδικα; Κάποτε αγαπούσα τις λέξεις, τις έννοιες τώρα αγαπάμε λέξεις-κλειδιά για να περάσουμε το φίλτρο. Δυστυχώς, στο βάθος, φοβάμαι μην ξεχάσουμε πως η γλώσσα δεν είναι μόνο μέσο. Είναι ταυτότητα. Πολιτική. Κουλτούρα. Και όταν αφήνουμε πίσω μας τις λέξεις για να κερδίσουμε προβολή, ίσως να χάνουμε κάτι πολύ σημαντικό — την αυθεντικότητα.
Γιατί πρέπει να μας νοιάζει
Αυτό που συμβαίνει δεν είναι παροδικό, η γλώσσα αλλάζει και μαζί της και εμείς. Όσο περνάει ο καιρός, η ανωνυμία, ο κώδικας, ο αυτολογοκριμένος λόγος μπορεί να γίνει ο «κανονικός» και όταν αυτό συμβεί, τότε χάνουμε κομμάτι της συλλογικής μας φωνής και του πολιτισμού μας. Αν έχουμε μάθει κάτι, είναι ότι η γλώσσα εξελίσσεται συνεχεία, αλλά ποτέ δεν είχαμε ζήσει μια τέτοια στιγμιαία, μαζική, σχεδόν υποχρεωτική αλλαγή. Και ίσως, αν αντιληφθούμε το μέγεθος της αλλαγής και τις συνέπιες του, ο αλγόριθμος ίσως να μην είναι απλώς ένας κώδικας αλλά να είναι ένα φίλτρο που καθορίζει το πώς σκεφτόμαστε, αντιδράμε, επικοινωνούμε και νιώθουμε.
