Η βιομηχανία των sneakers και των παπουτσιών προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τον κύκλο ζωής τους από το εργοστάσιο, μέχρι το τέλος τους. Μπορεί ένα ζευγάρι να γεννηθεί, να πεθάνει και να ξαναγεννηθεί χωρίς να αφήσει αποτύπωμα;
Η μόδα αλλάζει ριζικά και τα παπούτσια βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της μετάβασης. Από τη στιγμή που κάθε ζευγάρι μπορεί να περιλαμβάνει δεκάδες υλικά, κόλλες και πλαστικά που δύσκολα διαχωρίζονται, η ανακύκλωση τους μοιάζει με γρίφο. Ωστόσο, νέες τεχνολογίες, βιώσιμα υλικά και «έξυπνα» σχέδια υπόσχονται να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Το ερώτημα είναι: μπορεί η επόμενη γενιά των παπουτσιών μας να είναι πραγματικά κυκλική και να μην αφήνει τίποτα πίσω της εκτός από αποτύπωμα στο χώμα;
Τι σημαίνει «κυκλικό παπούτσι»
Η έννοια της κυκλικής οικονομίας για τα παπούτσια δεν περιορίζεται μόνο στη χρήση ανακυκλωμένων ή βιώσιμων υλικών. Για να είναι πραγματικά κυκλικό, ένα παπούτσι πρέπει να σχεδιάζεται έτσι ώστε στο «τέλος της ζωής του» να μπορεί να διαλυθεί και τα υλικά του να επαναχρησιμοποιηθούν, να έχει μικρή ποσότητα κόλλας ή δύσκολα αποσπώμενων εξαρτημάτων που μπλοκάρουν την ανακύκλωση και να είναι κατασκευασμένο από υλικά που είναι είτε βιοδιασπώμενα είτε εύκολα ανακυκλώσιμα.
Τι γίνεται σήμερα σχετικά με τις πρωτοβουλίες & τις καινοτομίες
Η βιομηχανία υποδημάτων προσπαθεί να προχωρήσει, για παράδειγμα το πρόγραμμα Puma Re:Suede, που δοκίμασε παπούτσια κομποστοποιήσιμα, επιστρεφόμενα μετά τη χρήση είχε μικτά αποτελέσματα. Η δεύτερη έκδοση του προγράμματος το Re:Suede 2.0, έχει αναπτυχθεί περαιτέρω αλλά δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί αν έχει επιτευχθεί η εμπορική επιτυχία που αναμένεται.
Άλλα παραδείγματα όπως το παπούτσι Fade 101 από τη Solk, το O° Shoe, και το Korvaa shoe που πειραματίζονται με βιοδιασπώμενα υλικά.
Το modular Methods shoe, το οποίο έχει σχεδιαστεί ώστε να μπορεί να διαλυθεί και τα εξαρτήματά του να ανακυκλωθούν ξεχωριστά.
Αλλά παρότι οι προσπάθειες είναι πολλά υποσχόμενες, τα περισσότερα projects βρίσκονται ακόμη σε στάδιο έρευνας ή πιλοτικής παραγωγής, με περιορισμένη εμπορική διάθεση.
Οι βασικές προκλήσεις
Το να κάνεις ένα παπούτσι πραγματικά κυκλικό δεν είναι εύκολη υπόθεση και οι κυριότερες δυσκολίες περιλαμβάνει αυτή η προσπάθεια είναι ότι τα περισσότερα παπούτσια σήμερα αποτελούνται από πολλά διαφορετικά υλικά (διάφορα είδη ύφανσης, πλαστικών, καουτσούκ, αφρών, λουριών, ραφών κ.ά.). Αυτά τα υλικά συνήθως ενώνονται με κόλλες και άλλα συνδετικά, που καθιστούν πολύ δύσκολη την αποσυναρμολόγηση και τη σωστή ανακύκλωση τους.
Έπειτα για να λειτουργήσει κυκλικά ένα σύστημα, πρέπει να υπάρχει τρόπος να μαζεύονται τα παλιά παπούτσια, να διαχωρίζονται τα διάφορα υλικά και να υπάρχει η κατάλληλη τεχνολογία που να μπορεί να τα μετατρέψει σε νέες πρώτες ύλες και το θέμα είναι ότι αυτή η αλυσίδα δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς στη συντριπτική πλειονότητα των αγορών.
Το κόστος και η συμπεριφορά των καταναλωτών
Τα πιο φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα συνήθως κοστίζουν περισσότερο. Επίσης, οι καταναλωτές πρέπει να δεχτούν και να αποκτήσουν νέες συνήθειες όπως το να επιστρέφουν τα παπούτσια τους για ανακύκλωση, να φροντίζουν για τη συντήρησή τους, να μην αλλάζουν παπούτσια πολύ συχνά, αλλά να τα χρησιμοποιούν όσο περισσότερο γίνεται. Ευτυχώς για τους νεότερους αυτό είναι πιο εύκολο και σε πολλές περιπτώσεις είναι μία φυσική τους τάση. Οι άνθρωποι της Gen Z δείχνουν να εκτιμούν πιο πολύ τα πράγματα τους και να τα φροντίζουν ώστε να έχουν διάρκεια μέσα στον χρόνο. Επίσης, η έννοια της ανακύκλωσης φαίνεται να είναι μία έμφυτη τάση για τις πιο πρόσφατες γενιές.
Ρυθμιστικά εμπόδια και κλίμακα
Η κλίμακα είναι μεγάλο ζήτημα και ακόμη κι αν υπάρξουν τα υλικά, η τεχνολογία και οι υποδομές,το να τα καταστήσεις οικονομικά βιώσιμα για μεγάλη παραγωγή, χωρίς μεγάλες αυξήσεις τιμών ή περιορισμούς πρόσβασης, είναι δύσκολο. Επίσης, οι νομοθεσίες σε διάφορες χώρες σχετικά με την ανακύκλωση, τη διοχέτευση αποβλήτων, είναι ανομοιογενείς.
Οι ευκαιρίες και το μέλλον
Παρά τις προκλήσεις, υπάρχει αισιοδοξία και πολλά σημάδια ότι το μέλλον των παπουτσιών μπορεί να γίνει κυκλικό, αν γίνουν σωστά κάποια βήματα που θα αφορούν στην καινοτομία στα υλικά. Δηλαδή να υπάρχουν περισσότερα βιοδιασπώμενα υλικά, υλικά που θα είναι αποκλειστικά από πήγες φυτικής προέλευσης, και ακόμα πιο καθαρές τεχνολογίες παραγωγής.
Επίσης, ο σχεδιασμός εξαρχής με σκοπό την κυκλικότητα, θα βοηθήσει ακόμα πιο πολύ. Αν κατασκευάσεις το παπούτσι με τρόπο που να διευκολύνει την αποσυναρμολόγηση, με λιγότερες κόλλες ή συγκολλητές ενώσεις, με ξεκάθαρες οδηγίες για ανακύκλωση, τότε το «τέλος της ζωής του προϊόντος» δε θα είναι απόρριψη αλλά μια νέα αρχή.
Τα brands που σου προσφέρουν τη δυνατότητα να πάρουν πίσω τα παπούτσια που δε χρησιμοποιούνται πια, να τα ανακυκλώσουν ή να τα μετατρέψουν σε νέα προϊόντα είναι εκείνα που θα ηγηθούν μίας νέας νοοτροπίας και αυτό απαιτεί συνεργασίες με καταναλωτές, logistics, ίσως και νομοθεσία που υποστηρίζει τέτοια προγράμματα. Οι οργανισμοί όπως το Fashion for Good πρωτοστατούν σε πρωτοβουλίες σαν το «Closing the Footwear Loop» που ενώνουν μάρκες, τεχνολογικά εργαστήρια και R&D για να κάνουν αλλαγές στο σύστημα ως σύνολο.
Βεβαία στο τέλος το ζήτημα δεν είναι αν τα παπούτσια μπορούν να είναι κυκλικά το ζήτημα είναι πότε και υπό ποιες συνθήκες μπορεί αυτό να συμβεί. Για να γίνει αυτή η αλλαγή μεγάλη, χρειάζεται αρχίκα οι καταναλωτές να αλλάξουν συνήθειες, όχι μόνο από επιλογή αλλά επειδή θα υπάρχουν λειτουργικές και προσιτές λύσεις. Οι εταιρείες να δεσμευθούν, να επενδύσουν σε καινοτόμα υλικά και σχεδιασμό, αλλά και σε υποδομές που θα υποστηρίξουν την ανακύκλωση και τη συλλογή. Οι νομοθεσίες θα πρέπει να προσαρμοστούν και να υποστηρίζουν κυκλικά μοντέλα παπούτσιων, και να προωθούν την ανακύκλωση στο τέλος της ζωής των προϊόντων.
Ίσως, το 2030 ή και λίγο νωρίτερα να αρχίσουμε να βλέπουμε κυκλικά παπούτσια όχι ως niche επιλογές αλλά ως κάτι συνηθισμένο, με κόστος κοντά σε αυτό των συμβατικών μοντέλων, με δυνατότητες ανακύκλωσης και επιστροφής, και με βαθμό διάσπασης των υλικών που δεν θα τα αφήνει να καταλήγουν στη χωματερή.
