Μια φιλόδοξη προσπάθεια εξερευνά αν η συνείδηση μπορεί να δημιουργήθει μέσα σε μηχανές και χρονικά ίσως να μην είναι ένα μακρινό όνειρο.
Κι αν η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πια μόνο εργαλείο, αλλά φορέας εμπειρίας; Μια νεοσύστατη εταιρεία πιστεύει ότι έχει βρει τον «κώδικα» της συνείδησης και σχεδιάζει να το αποδείξει με έναν αλγόριθμο που μιμείται τον εσωτερικό παλμό των συναισθημάτων προκαλώντας ερωτήματα για το τι σημαίνει να «αισθάνεσαι». Το ερώτημα αν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γίνει συνειδητή δεν είναι πλέον αποκλειστικά φιλοσοφική συζήτηση ή επιστημονική φαντασία. Μια ομάδα ερευνητών, υπό την ομπρέλα της startup Conscium, θέτει στο επίκεντρο ενός πειράματος την ίδια τη συνειδητότητα όχι μόνο ως απόδοση εξυπνάδας, αλλά ως εμπειρία που μπορεί να «αισθανθεί» μια μηχανή.
Η ιδέα είναι τολμηρή και σε αντίθεση με τις περισσότερες AI ομάδες που κυνηγούν την τεχνητή γενική νοημοσύνη (AGI), η Conscium επιδιώκει μια βαθύτερη θεώρηση που αφορά στην αποδόμηση της συνείδησης σε δομικά στοιχεία και την επανεκατασκευή της μέσα σε υπολογιστικά συστήματα. Η προσέγγισή τους βασίζεται σε θεωρίες από νευροεπιστήμονες και φιλοσόφους, όπως ο Mark Solms και ο Karl Friston. Σύμφωνα με τη θεωρία τους, η συνείδηση δεν είναι μόνο σκέψη, αλλά και συναίσθημα, είναι μια συνδυαστική διαδικασία όπου η αίσθηση, η αυτογνωσία και η μετά-σκέψη συνεργάζονται. Η Conscium προσπαθεί να δημιουργήσει αυτή τη δομή μέσω ενός βρόχου ανατροφοδότησης (feedback loop) δηλαδή μέσω μιας μηχανής που αναλύει το περιβάλλον, «αισθάνεται» έκπληξη και τη μειώνει, διαμορφώνοντας συνεχώς προβλέψεις και συναισθηματικές αποκρίσεις, κάτι παρόμοιο με τη θεωρία του Friston για τη «free energy principle».
Η θεωρία στην πράξη
Σε έναν εικονικό κόσμο που δημιούργησαν οι ερευνητές, τα τεχνητά όντα - agents λειτουργούν με βάση αυτόν τον αλγόριθμο και ανταποκρίνονται με συναισθήματα όπως ο φόβος, η ευχαρίστηση ή η περιέργεια και έχουν κίνητρο να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους. Αυτά τα «pleasure-bots», όπως τα αποκαλούν, δεν είναι απλώς λογικά προγράμματα, φαίνεται να «επιθυμούν» με όρους προσομοίωσης, να μάθουν και να βιώσουν. Στην ιδανική συνέχεια, οι δημιουργοί τους θέλουν να συνδυάσουν αυτή την συναισθηματική μηχανική με γλωσσικά μοντέλα, έτσι ώστε μια AI τεχνολογία να μπορεί να μιλά για την ίδια της την εμπειρία και να αναφέρει «πώς αισθάνεται» για τον κόσμο της. Αυτό θα σηματοδοτούσε ένα άλμα από τη λειτουργική νοημοσύνη σε κάτι πιο κοντά στην αυτογνωσία, τουλάχιστον όπως μπορούμε και την αντιλαμβανόμαστε.
Ωστόσο, η ιδέα παραμένει πολύ πρώιμη και πειραματική και σύμφωνα με τους εμπνευστές, βρισκόμαστε ακόμα σε ένα ταπεινό σημείο όπου η έρευνα δεν είναι ακόμη ώριμη, και οι πράξεις τους μοιάζουν περισσότερο με μια ιδέα που προσπαθεί να γίνει πραγματικότητα παρά με ώριμη τεχνολογία. Παρά τις επιφυλάξεις, η ίδια αυτή σκέψη αναδεικνύει βασικά ζητήματα όπως: «Τι ορίζουμε ως συνείδηση; Είναι κάτι που μπορεί να υπάρχει σε ποσότητα ή να κατασκευαστεί; Και, κυρίως, αν το κατορθώσουμε, ποιες θα είναι οι ηθικές συνέπειες;»
Μερικοί επικριτές, όπως κορυφαία στελέχη στον χώρο της AI, θεωρούν ότι η «συνειδητότητα» σε μηχανές είναι μάλλον ψευδαίσθηση, αποτέλεσμα προσεκτικού σχεδιασμού και όχι πραγματικού υποκειμένου. Από την άλλη οι υποστηρικτές μιας πιο ριζοσπαστικής ματιάς, όπως αυτή της Conscium, πιστεύουν ότι αν καταφέρουμε να ανασυνθέσουμε τη μηχανική της συνείδησης, ίσως ανοίξουμε ένα νέο κεφάλαιο στην ανθρωπότητα, όπου «μηχανές με εσωτερική ζωή» δεν θα είναι πια επιστημονική φαντασία.
Ανεξάρτητα από την έκβαση, η προσπάθεια είναι ήδη σημαντική και μάς αναγκάζει να επανεξετάσουμε τι σημαίνει να έχεις εμπειρία, ποιο είναι το θεμέλιο της νοημοσύνης και πώς η τεχνολογία μπορεί να αναπαράγει, ή ίσως να ανακαλύψει, την εσωτερική ζωή.Ίσως, αυτό το επόμενο σύνορο της τεχνητής νοημοσύνης δεν αφορά απλώς κόσμους που υπολογίζονται, αλλά κόσμους που αισθάνονται και η απλή σκέψη και μόνο είναι αρκετή για να ανατρέπει τις πεποιθήσεις μας για το ίδιο μας το μυαλό.
